پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ مکاتب و شبه معنویت‌هایی که دارای باورها و آموزه‌های مخالف یک ملت و منطقه هستند، برای تبلیغ آموزه‌های خود، نیاز به یک پوشش دارند تا بتوانند باطن و حقیقت اصلی خود را پنهان کنند و با ظاهری دیگر، که موجه و مقبول است، به فعالیت بپردازند؛ مثلاً مباحث سِحر و ارتباط با اجنه و کهانت[1] در بین جوامع دین‌دار، امری مذموم و قبیح است؛ لذا افرادی که در این حیطه می‌خواهند فعالیت کنند، عموماً با عنوان و پوشش دعانویسی، استخاره، سرکتاب با قرآن و ... فعالیت می‌کنند.

در بحث مکتب یوگا هم همین روش را داریم؛ یوگا یک مکتب باستانی در ادیان شرقی است. یوگا مکتبی عرفانی و سیر و سلوکی است. یوگا هشت مرحله دارد که مرحله هشتم آن (سامادهی) است و نتیجه و ثمره یوگا در آن مشخص می‌شود. در سامادهی فعالیت ذهن متوقف می‌شود و فرد تسلیم خدایی به نام «ایشوارا» می‌شود. ایشوارا در مکتب یوگا، خدایی است که در کالبد خدایان مختلف هندویی، تجلی یافته است.[2]

یوگا با ورزش آغاز می‌شود و با معنویت ادامه می‌یابد. محققان دانشگاه کانکتیکات ایالات متحده در مطالعه‌ای که بر روی بیش از ۵۰۰ نفر از افراد مشغول به یوگا در سطح کشور ایالات متحده داشته‌اند، دریافتند، بسیاری از افرادی که یوگا  کار می‌کنند، در ابتدا با انگیزه‌های سلامت جسمی و روانی وارد یوگا می‌شوند؛ ولی پس از مدتی، با ابعاد معنوی یوگا آشنا شده و این موضوع، انگیزۀ اصلی آنان برای ادامه فعالیتشان در این زمینه است.

این پژوهش که بر روی ۳۶۰ کارآموز و ۱۵۶ مربی یوگا صورت گرفته، در شماره ۲۱ نشریه علمی «سلامت روانی» منتشر شده  است. هر دو گروه، هدف اولیه‌شان از ورود به یوگا را مسائلی چون: تناسب اندام، رهایی از استرس و ... بیان کرده‌اند. این در حالی است که بیش از ۶۲ درصد از کارآموزان و ۸۵ درصد از مربیان، عنوان کرده‌اند که پس از مدتی، هدفشان به سمت ابعاد معنوی یوگا تغییر کرده است.[3]

در کشور ایران هم با غفلت مسئولان و بی‌توجهی به آسیب‌های این مکتب عرفان، هم‌چنان یوگا با پوشش و ظاهر ورزش فعالیت می‌کند؛ به نقل از روابط عمومی فدراسیون ورزش‌های همگانی، سیدمحمد پولادگر در نامه‌ای که برای احمد گواری، سرپرست فدراسیون آمادگی جسمانی ارسال کرده، از بازگشت انجمن یوگا به فدراسیون ورزش‌های همگانی خبر داده است. در نامه معاون توسعه ورزش قهرمانی و حرفه‌ای وزارت ورزش و جوانان، به سرپرست فدراسیون آمادگی جسمانی آمده است: «جناب آقای گواری، سرپرست محترم فدراسیون آمادگی جسمانی، عطف به نامه شماره ۲۴۹۷۳/۴/د مورخ ۲۳ آبان ۱۴۰۱ معاون محترم امور فرهنگی و توسعه ورزش همگانی، مبنی بر بازبینی در رشته‌های تفکیک شده فدراسیون ورزش‌های همگانی، به استناد بند ۱۱ ماده ۴ قانون اهداف، وظایف و اختیارات ورزش و جوانان و مصوبات صورت‌جلسه مورخ ۵ آذر ۱۴۰۱، از ابلاغ این نامه، رشته ورزشی یوگا از فدراسیون ورزش‌های آمادگی جسمانی منتزع و به فدراسیون ورزش‌های همگانی انتقال می‌یابد.»[4]

در ادامه غفلت مسئولین و نهادهای فرهنگی و انتظامی، کلاس‌های آموزشی و ترویجی یوگا، در زیر مجموعه‌های ادارجات و نهادهای نظامی و انتظامی، خدماتی، مراکز خدمات‌رسانی به کارمندان دولت و خانواده آنان، برگزار می شود. سردرگمی و نبود یک وحدت رویه، در بسیاری از نهادهای دولتی و خصوصی هم باعث ترویج این شبه معنویت شرقی می‌شود؛ مثلاً بخش فرهنگی شهرداری یکی از شهرهای بزرگ، کلاس آموزش یوگا برای پرسنل خود برگزار کرده است.
نهادهای فرهنگی که خود باید با این هجمه‌های معنوی مقابله کند، بعضاً خود عامل ترویج و توسعه این شبه معنویت‌ها شده‌اند.
به نظر می‌رسد با ورود شورای عالی انقلاب فرهنگی، به بحث ترویج شبه معنویت‌های نوپدید و ارائه یک ساز و کار نظارتی و قانونی در این امر، بشود یک وحدت‌رویه کاربردی و با پشتوانه قانونی، برای مقابله با این عرفان‌های کاذب ایجاد کرد.
اگر امروز جلوی هجمه‌های این شبه معنویت‌ها را نگیریم و به فرمایش رهبر معظم انقلاب، در مقابل این ویروس‌های معنوی مقابله و دفاع نداشته باشیم، در فردایی نه چندان دور، آسیب‌های اجتماعی، فرهنگی، شخصیتی، امنیتی و ... را بیشتر از این‌که در حال حاضر دارند، خواهیم دید.

پی‌نوشت:
[1]. کهانت یک امر ماورایی است که شخصی با ارتباط با اجنه و ...، اخباری غیبی به مراجعه کننده می‌دهد؛ کهانت در شرع اسلامی، حُرمت دارد.
[2]. داریوش شایگان، ادیان و مکتب های فلسفی هند، جلد دوم، نشر امیر کبیر، تهران، 1362، ص360.
[3]. خبرگزاری بهداشت معنوی.
[4]. خبرگزاری ایسنا، کد خبر: 1401092315583.
                                                                                                     محمد جواد نصیری