پایگاه جامع فرق ادیان و مذاهب_امر به معروف و نهی از منکر از فرایض بزرگ اسلامی است که اجرای آن آثار و برکات فراوانی را به دنبال دارد، امر به معروف و نهی از منکر از فروع دین اسلام و اجرای آن باعث برپا شدن واجبات و از بین رفتن منکرات و برقراری امنیت و آسایش در جامعه می‌شود؛ زیرا از نظر اسلام جامعه انسانی یک واحد به هم پیوسته است که اگر جلوی میکروب‌های موجود در یک عضو گرفته نشود، ناراحتی و مرض از یک عضو به سایر اعضا سرایت خواهد کرد. امر به معروف و نهی از منکر به منزلۀ واکسیناسیون جامعه و جلوگیری از ابتلا به بیماری‌های روحی و روانی است. بر این اساس امر به معروف و نهی از منکر برای تمام جوامع ضرورت تام دارد؛ از این‌رو کسانی که به اجرای این فریضه الهی اقدام می‌کنند، باید خود نیز دارای ویژگی‌های ارزنده‌ای باشند تا کلام و سخن آن‌ها در دیگران اثر بخشد و با به کارگیری روش‌ها و شیوه‌های صحیح تربیتی که موافق روح و طبع افراد است، زمینه هدایت آن‌ها را فراهم نمایند. 
فلسفۀ بعثت و دعوت پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) تربیت و هدایت انسان‌ها بوده و پیامبر گرامی اسلام در این راستا، از راه‌های بسیاری استفاده کرده که نمونه‌ای از آن، امر به معروف و نهی از منکر و نحوه اجرای آن است؛ زیرا امر به معروف و نهی از منکر دو عامل مهم تربیتی و بازدارنده از زشتی‌ها است. وظیفه‌ای است که افزون بر حاکم و دولت اسلامی، بر عهده همگان نهاده شده است، تا هر کس به قدر توان خویش بتواند در تربیت عمومی سهم داشته باشد، ولی سیرۀ پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) در اجرای امر به معروف و نهی از منکر به گونه‌ای بوده است که بتواند، به عنوان حاکم دولت اسلامی و به عنوان پیامبر رحمت بر همگان رحمت باشد و هم از هرج و مرج‌ها جلوگیری نماید، این وظیفه مهم به صورت کامل آن‌گاه میسر است که امر به معروف و نهی از منکر، با زبان خوش و مدارا آغاز شود. بنابراین اگر در جامعه‌ای امر به معروف و نهی از منکر ترک شود، گناه و فساد یک نفر یا یک گروه به سایر افراد و سایر گروه‌ها نیز سرایت می‌کند و جامعه را آلوده می‌کند. 
به دیگر سخن نقش هر مسلمان در تعیین سرنوشت جامعه و تعهدی که باید در پذیرش مسؤولیت‌های اجتماعی داشته باشد، ایجاب می‌کند که او ناظر و مراقب همه اموری باشد که پیرامون وی اتفاق می‌افتد. این مطلب در فقه اسلامی تحت عنوان امر به معروف و نهی از منکر مطرح شده و از مهم‌ترین مبانی تفکر سیاسی یک مسلمان به شمار می‌رود؛ چنان‌که از مهم‌ترین فرایضی است که وجوب کفایی آن ضروری دین شناخته شده و ضامن بقای اسلام است. 
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در این زمینه می‌فرماید: یک انسان گنهکار در میان مردم، همانند فرد ناآگاهی است که با گروهی سوار کشتی شده و آن‌گاه که کشتی در وسط دریا قرار می‌گیرد، وسیله‌ای برداشته و به سوراخ نمودن جایگاه خود می‌پردازد، هر کسی به او اعتراض می‌کند او در پاسخ می‌گوید: من در سهم خودم تصرف می‌کنم؛ به یقین این یک حرف احمقانه است. اگر دیگران او را از این عمل خطرناک باز ندارند، طولی نمی‌کشد که همگی غرق می‌شوند. [۱]
قرآن مجید یکی از صفات برجسته مؤمنان را امر به معروف و نهی از منکر دانسته، می‌فرماید: «وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ» [۲]؛ مردان مؤمن و زنان مؤمن دوستان یکدیگر هستند، به نیکی فرمان می‌دهند و از ناشایست باز می‌دارند. علاوه بر این خداوند امر به معروف و نهی از منکر را نشانۀ بهترین امّت ذکر فرموده است: «کُنْتُمْ خَیْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَر» [۳]؛ شما بهترین امتی هستید که برای مردم پدیدار شده‌اید، به کار پسندیده فرمان می‌دهید، و از کارهای ناپسند باز می‌دارید. گذشته از این مسئله (امر به معروف و نهی از منکر)، از باب تذکر نیز انسان وظیفه دارد، برخی از مسائل را به برادران دینی تذکر دهد؛ چرا که قرآن می‌فرماید: «وَ ذَکِّرْ فَإِنَّ الذِّکْری‏ تَنْفَعُ الْمُؤْمِنینَ» [۴]؛ و پیوسته تذکّر ده، زیرا تذکّر مؤمنان را سود می‌‏بخشد. نیز در جایی دیگر می‌فرماید: «فَذَکِّرْ إِنْ نَفَعَتِ الذِّکْری‏» [۵]؛ پس تذکّر ده اگر تذکّر مفید باشد! 
 

منبع: 
[۱]ر ک: بغوی حسین بن مسعود، معالم التنزیل فی تفسیر القرآن، تحقیق: عبدالرزاق المهد، ج‏۱، ص ۴۸۸٫
[۲]سوره توبه، آیه ۷۱
[۳]سوره آل عمران، آیه۱۱۰
[۴]سوره ذاریات، آیه ۵۵
[۵]سوره اعلی، آیه ۹