متن مقاله
جماعت تبلیغ نامی است که از درون مکتب دیوبندیه شکل گرفته است. علمای دیوبند برای این‌که آیین خود را تبلیغ کنند، جماعت تبلیغ را به راه انداختند. جماعت تبلیغ همان‌گونه که از اسمش پیداست، تبلیغ گروهی است. این تبلیغ گروهی به صورت کوتاه، متوسط و بلند تشکیل می‌شود. تشکیل‌های کوتاه مدت، سه روزه، هفت روزه و ده روزه است. تشکیل‌های متوسط چهارده روزه، 21 روزه، سی روزه، 50 روزه و دو ماهه است، و تشکیل‌های بلند مدت چهار ماه و یکساله است. اشخاصی که برای تبلیغ به گرد هم می‌آیند و به اصطلاح تشکیل می‌شوند نیز بین سه، پنج، هفت و ده نفره هستند. این گروه‌ها که از همه طبقات اجتماعی از فقیر و متمول، کاسب و کارمند و مولوی و... هستند بر اساس آیین نامه‌ای که دارند به تبلیغ می‌روند.[1] هر جماعتی دارای امیری است که همه اعضای گروه باید از او پیروی کنند و سخن او فصل الخطاب است.[2]
در آیین نامه جماعت تبلیغ آمده است که تبلیغ فقط بر محور شش اصل صورت گیرد. آن شش اصل عبارت است از: کلمه طیبه، نماز، علم و ذکر، اکرام مسلم، اخلاص و دعوت و تبلیغ. این‌ها اصولی است که یک جماعت تبلیغی زمانی که تشکیل شد، باید عمل کند.[3]
جماعت تبلیغ، مدعی است که از حرکات سیاسی به دور است و کاری به حکومت‌ها و احزاب ندارد. همین امر نیز باعث شده است که جماعت تبلیغ بتواند در همه کشورهای دنیا به تبلیغ بپردازد. در ظاهر نیز جماعت تبلیغ کار سیاسی نمی‌کند و با حزب یا حکومتی مخالفت نمی‌کند؛ ولی با این وجود نمی‌توان این جماعت را غیر سیاسی دانست؛ زیرا اولاً شکل‌گیری این جماعت بر اساس امور سیاسی بوده است، کاندهلوی این جماعت را تشکیل داد تا مسلمانان را در برابر سیاست استکباری انگلیس محافظت کند؛ پس قطعاً موجودیت این جماعت سیاسی است؛ ثانیاً برخی از احکام اسلام مثل امر به معروف، نهی از منکر، جهاد فی سبیل الله و... از اموری است که یک مسلمان را وارد سازوکار سیاست می‌کند و اسلام بدون سیاست امکان ندارد. جماعت تبلیغ نیز به عنوان مسلمانان دیوبندی حنفی به این آموزه‌های اسلامی اعتقاد دارند، پس به نظر می‌رسد که روش جماعت تبلیغ یک سیاست نرم در تغییر مسلمانان است، تا مسلمانان آمادگی تشکیل حکومت را پیدا کنند. به همین جهت است که برخی از نویسندگان عرب احتمال تشکیل حکومت را توسط جماعت تبلیغ به دور از ذهن نمی‌دانند.[4] شاید همین رفتار زیرکانه سیاسی باعث شده است که ارتش پاکستان طی دستور العملی در سال 1395 شمسی هرگونه فعالیت جماعت تبلیغ را در مناطق مسکونی نظامیان ممنوع اعلام کرد. سازمان اطلاعات ارتش اعلام کرد جماعت تبلیغ با ارتباط برخی گروه‌های شبه نظامی افراطی در حمله به مقرهای ارتش دست داشته است.[5]

پی‌نوشت:

[1]. علیزاده موسوی، سید مهدی، مکتب دیوبند و جنبش جماعت تبلیغ، قم، پاد اندیشه، 1392ش، ص243.
[2].علیزاده موسوی، سید مهدی، مکتب دیوبند و جنبش جماعت تبلیغ، قم، پاد اندیشه، 1392ش، ص243.
[3]. عبدالخالق شه بخش، شش حرف و اصول دعوت و تبلیغ، 1394ش، بی جا، بی تا، همه کتاب.
[4]. جمعی از نویسندگان، سواح من اجل الدعوة جماعة التبلیغ، مرکز المسبار للدراسات والبحوث، امارات متحده عربی، 2012م، ص290-291
[5]. خبرگزاری فارس، «ارتش پاکستان فعالیت امیر جماعت التبلیغ را ممنوع اعلام کرد»، تاریخ انتشار: 27 مرداد 1395.