«وادى خاموشان» در هر شهر و روستا، زمين گسترده اى را در بر مى گيرد، كه در آن انسانهاى ديروز، از بزرگ و كوچك، توانا و ناتوان، در كنار هم به خوابى ژرف فرو رفته اند، چندان كه گويى ديگر براى آنان بيداريى نيست....

ديدار از اين وادى، كه نشانگرِ «عجزِ ذاتى» انسان و زوال قدرتها و مكنتهاى مادّى است، آثارى سازنده وحيات بخش دارد: انسان هوشمند، با مشاهده اين وضع رقّتبار، ناپايدارى جهان را از نزديك لمس كرده در مقام چاره برمى آيد و، با دركِ «هدفدارىِ جهان آفرينش»، از گرداب غفلت و خودخواهى بيرون مى جهد، وبه انديشه تحصيل اسباب ولوازم«حيات جاويد» مى افتد. پيامبر اكرم (صلى الله عليه وآله وسلم)بر اين نكته تربيتى انگشت نهاده و مى فرمايد:
«زوروا القبورَ فانّها تُذكِّركُم الآخرةَ».(1)
«به زيارت قبور بشتابيد كه مايه ياد سراى جاويد(آخرت) است».

و در ديگر سخنان خود مى فرمايد:
«زُوروا القبورَ فانّ لكم فيها عبْرة».(2)
«به زيارت قبور برويد زيرا در آن براى شما درس عبرت است».

شاعر شيوا سخنِ معاصر، مرحوم سيد صادق سرمد، به هنگام ديدار از سرزمين فراعنه و مشاهده اهرام مصر و قبورِبانيان آن، چكامه اى سوزناك سروده است كه گويى تفسير سخن پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم)است:

به مصر رفتم و آثار باستان ديدم                    به چشم هر چه شنيدم ز داستان ديدم
گواهِ قدرتِ شاهانِ آسمانْ درگاه                    بسى هِرَم ز زمين سر بر آسمان ديدم
تو كاخ ديدى و ، من خفتگان در دل خاك                    تو نقش قدرت و، من نعش ناتوان ديدم
تو تخت ديدى و، من بخت واژگون بر تخت                    تو صَخره ديدى و، من سُخره زمان ديدم
تو عكس ديدى و، من گردش جهان بر عكس                    تو شكل ظاهر و، و من صورت نهان ديدم
تو چشم ديدى ،و من ديده حريصان باز                    هنوز در طمع عيش جاودان ديدم
تو تاج ديدى و من تخت رفته بر تاراج                    تو عاج ديدى و من مشت استخوان ديدم
ميان اين همه آثار خوب و بد به مثل                    دو چيز از بد و از خوب توأمان ديدم
يكى نشانه قدرت، يكى نشانه حرص                    دو باز مانده ز ايوان خسروان ديدم(3)

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1 . سنن ابن ماجه:1/500، حديث 1569.
2 . كنز العمال:15/647، حديث 42558
3 . ديوان سيد صادق سرمد:90.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------