زنان و مردان در زيارت قبور عزيزان خود و يا اولياى الهى، حكم يكسان دارند زيرا احكام اسلام درباره زن ومرد يكسان است مگر آنجا كه بر اختصاص، دليلى باشد.

پيامبر گرامى (صلى الله عليه وآله وسلم)در خطاب خود به جامعه اسلامى مى فرمايد:
«زوروا القبورَ فانّها تذكِّركُم الآخرةَ».(1)
«به زيارت قبور بشتابيد زيرا مايه ياد آخرت است».

و در حديث ديگر مى فرمايد:
«زُورُوا القبورَ فانّ لكُم فيها عِبْرةٌ».(2)
«به زيارت قبور برويد زيرا در اين عمل براى شما درس عبرت است».

درست است اين خطاب به گواهى مذكر بودن صيغه خطاب متوجه مردان است ولى همان طور كه يادآور شديم كليه خطابهاى قرآن و حديث كه به ظاهر متوجه طبقه مرد است، زنان را نيز شامل مى شود مگر اينكه دليل بر عدم اشتراك باشد، ولذا آياتى كه مردم را به نماز و زكات دعوت مى كند، و همگى به صورت خطاب به مردان است، زنان را نيز شامل مى شود چنان كه مى فرمايد:

(وَأَقِيمُوا الصَّلاة وَآتُوا الزَّكاة وَماتُقَدِّمُوا لأَنْفُسِكُمْ مِنْ خَيْر تَجِدُوهُ عِنْدَاللّه).(3)
«نماز بپا داريد، زكات بدهيد آنچه كه قبلاً به عنوان خير براى خويش مى خواستيد نزد خدا آن را مى يابيد».

خطاب در آن آيات از نظر قواعد عربى متوجه مردان است ولى نتيجه حكم از آنِ هر دو گروه است.

نتيجه اين كه خطاب در هر دو حديث به عنوان «زورو القبور» هر چند متوجه مردان است ولى نتيجه آن همگانى است.

گذشته از اين حديث روايات ديگرى بر جايز بودن زيارت براى زنان گواهى مى دهد، اينك به نقل اين روايات مى پردازيم:

1. مسلم در صحيح خود از پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم)نقل مى كند: جبرئيل فرود آمد و به من گفت: پروردگارت فرمان مى دهد به زيارت اهل بقيع بشتابيد و در حق آنان طلب آمرزش بكنيد.

پيامبر از رختخواب خود برخاست و به سوى بقيع رفت، عايشه نيز به تعقيب پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم)پرداخت و از فرمان الهى آگاه شد. در اين موقع به پيامبر گفت من چگونه اهل بقيع را زيارت كنم؟

پيامبر فرمود: بگو درود بر اهالى اين سرزمين از مؤمنان و مسلمانان، خدا گذشتگان و آيندگان را رحمت كند.(4)

محور استدلال آموزش كيفيت زيارت بر عايشه است، اگر زيارت قبور براى زنان حرام بود چگونه پيامبر نحوه زيارت را بر همسر خود آموخت.

گذشته از اين، آنگاه كه عايشه اين سرگذشت را بر ديگر زنان نقل مى كند تلقى همگان اين مى باشد كه زيارت بقيع بر همه آنان جايز است، و همسر او و ديگر زنان مؤمن در برابر حكم الهى يكسان مى باشند.

2. فاطمه(عليها السلام)دخت گرامى پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم)و يكى از آل عبا (عليهم السلام)پس از درگذشت پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم)به زيارت قبر عموى خود در اُحد مى رفت و در كنار قبر او دو ركعت نماز مى گزارد و گريه مى كرد.

حاكم نيشابورى پس از نقل اين روايت مى گويد: راويان اين حديث همگى ثقه و عادلند و از اين نظر با راويان صحيح بخارى و مسلم فرقى ندارند.(5)

3. ترمذى از عبداللّه بن ابى مليكه نقل مى كند: وقتى عبدالرحمان فرزند ابى بكر در نقطه اى به نام «حُبشى» درگذشت، جنازه او را به مكه حمل كرده و در آنجا به خاك سپردند بعدها كه خواهر او، عايشه، به مكه آمد به زيارت قبر عبدالرحمان رفت، و دو شعر كه حاكى از شدت تأثر او بود بر سر مزار برادر خواند.(6)

4. بخارى مى نويسد: پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم)زنى را در كنار قبرى ديد كه گريه مى كند، به وى فرمود: خوددار باش و در فراق عزيزان صبر كن.(7)

بخارى دنباله حديث را نقل نكرده است، ولى ابوداود در سنن خود دنباله حديث را چنين آورده است: آن زن پيامبر را نشناخت و به او اعتراض كرد و گفت: تو با مصيبت من چه كار دارى. در اين هنگام زنى كه در كنار او بود به او گفت: اين مرد را شناختى؟ او پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم)بود.

آن زن براى جبران كار خود، به خانه پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم)رفت و به ايشان عرض كرد: اى رسول گرامى، ببخشيد من شما را نشناختم.

پيامبر به او فرمود: بردبارى در مصيبت نخست، شايسته است.(8)

هرگاه زيارت قبر عزيزان حرام بود پيامبر به جاى دستور صبر، آشكارا به او مى گفت: كار تو حرام است در حالى كه دستور به صبر در مصيبت داد نه دورى از قبر.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1 . سنن ابن ماجه: 1/500، حديث 1569.
2 . كنز العمال:15/647، حديث 42558.
3 . بقره/110.
4 . صحيح مسلم:3/64، باب ما يقال عند دخول القبور والدعاء لأهلها از كتاب الجنائز.
5 . مستدرك حاكم:1/377، چاپ دارالمعرفة.
6 . سنن ترمذى:3/371، ح1055.
7 . صحيح بخاري:2/93، باب قو ل الرجل للمرأة عند القبر اصبري، از كتاب الجنائز.
8 . سنن ابى داود:3/192، ح3123.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------