با مرورى بر سخنان محدثان و فقيهان، روشن مى شود كه علماى اسلام همواره زيارت مرقد شريف پيامبر اسلام را مستحبّ مؤكَّد دانسته و مردم را به زيارت حرم مطهر او دعوت مى كرده اند.

تقى الدين سبكى شافعى (متوفاى 756هـ) يكى از فقيهان چيره دست قرن هشتم است. او در نقد سخن ابن تيميه(م 728) كه استحباب زيارت قبر پيامبر را منكر شده بود، كتابى به نام «شفاء السقام فى زيارة خير الأنام» نوشت و با پژوهشى گسترده، آراى فقيهان اهل سنت را از قرن چهارم تا روزگار خويش در آن كتاب گرد آورد و مبرهن ساخت كه استحباب زيارت قبر آن حضرت، از مسلّمات فقه اسلامى است، و محدثان و فقيهان بزرگ، روايات گوناگونى در استحباب زيارت مزبور نقل كرده و به آن فتوا داده اند.(1)

علاّمه و محقّق سختكوش معاصر، آيت اللّه امينى (1320ـ 1390)، در كتاب شريف «الغدير» به تكميل موضوع پرداخته و توانسته است نظريات بيش از 40 دانشمند مسلمان اعم از فقيه و محدّث را در اين زمينه تا عصر خويش گرد آورد.(2)

نگارنده با كاوش ناچيز خود بر فتاواى ديگرى نيز كه در آن دو كتاب وارد نشده دست يافته و همگى را در رساله خاصى كه به زبان عربى نگاشته گرد آورده است.

حتى مفتى سابق عربستان سعودى و «عبدالعزيز بن باز» نيز بر اين خيل پيوسته و صريحاً به استحباب زيارت قبر مطهر پيامبر اسلام (صلى الله عليه وآله وسلم)فتوا داده است.(3)

نقل سخن عالمان فوق، از گنجايش اين نوشته وحوصله خوانندگان بيرون است ولذا، نمونهوار، به سخنان برخى از آنان اكتفا مى كنيم:

1. ابو عبد اللّه حليمى جرجانى شافعى(م403هـ) پس از آنكه درباره تعظيم و تكريم پيامبر اسلام سخن مى گويد يادآور مى شود كه تعظيم او امروز، زيارت مرقد شريف اوست.(4)

2. ابو الحسن ماوردى (م 450) مى نويسد:راهنماى حجّ پس ازپايان مراسم، كاروان را به راه مدينه سوق دهد تا زائران ميان دو زيارت: زيارت خانه خدا و زيارت قبر رسول خدا ،جمع كنند. واز اين طريق حرمت پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم)را رعايت كرده و حقوق اطاعت او را ادا كنند. زيارت قبر پيامبر، جزء فريضه حج نيست امّا از مستحبات به شمار مى رود.(5)

3. غزالى (متوفاى 505) درباره زيارت قبر پيامبر به صورت گسترده سخن گفته و آداب زيارت را نيز بيان كرده است. مى گويد:پيامبر فرموده است زيارت من در حال ممات، بسان زيارت من در حال حيات است، و هر كس قدرت جسمانى و مالى داشته باشد و مرا زيارت نكند، بر من جفا كرده است.
غزالى مى افزايد: كسى كه قصد زيارت پيامبر كند، بايستى در راه بر او درود بفرستد و آنگاه كه چشمش به ديوارها و درختان مدينه افتاد بگويد:
«اللّهمّ هذا حرمُ رسُولِك فاجْعله لى وقاية من النار، وأماناً من العذاب وسوء الحساب».
«خدايا اين حرم رسول تو است، آن را براى من سپرى از آتش، و امانى از عذاب و بدى حساب قرار بده».

غزالى سپس آداب زيارت پيامبر وكيفيت آن را يادآور شده و مى نويسد:
«زائر قبر پيامبر بعداً به سرزمين بقيع برود و قبر حسن بن على را زيارت كند و در مسجد فاطمه نماز بگزارد...».(6)

4. قاضى عياض مالكى (متوفاى 544) مى نويسد:زيارت قبر پيامبر، سنّتى مورد اتّفاق همگان است.
سپس به نقل يك رشته حديث درباره زيارت قبر پيامبر پرداخته و مى افزايد: زائر قبر او، به روضه پيامبر، و منبر و قبر، وجايگاه او و ستونى كه بر آن تكيه مى كرد و نقطه اى كه جبرئيل بر او فرود مى آمد، تبرك بجويد.(7)

5. ابن الحاج محمد عبدَلى قيروانى مالكى (متوفاى 738) پس از آنكه  درباره لزوم و كيفيت زيارت پيامبران و نحوه توسل به آنان و درخواست حاجت از ايشان سخن مى گويد، درباره زيارت قبر پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله وسلم)چنين يادآور مى شود:
« آنچه درباره ديگران گفتيم،در زيارت سرور پيشينيان و آيندگان، و در درود و سلام بر او، دو چندان بايد گفت.شايسته است انسان با تواضع و فروتنى در حرم پيامبر حاضر شود، زيرا او شفيعى است كه شفاعتش رد نمى شود، و كسى كه آهنگ او كند نا اميد باز نمى گردد، و كسى كه به حرم او وارد شود و از او استعانت بجويد واستغاثه كند محروم نمى گردد».
سپس مى گويد:«علماى ما ـ رحمت خدا بر آنان باد ـ مى گويند شايسته است كه زائر قبر پيامبر در خود چنين احساس كند كه آن حضرت را در حا ل حياتش زيارت مى كند».(8)

6. ابن حجر هيتمى مكى شافعى(متوفاى 973) در استدلال بر استحباب زيارت قبر پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم)به دلايلى همچون «اجماع»، متمسك شده و مى افزايد:« مخالفت يك نفر مانند ابن تيميه با اين امر، مضرّ به اجماع نيست، زيرا او كسى نيست كه رأى او در اين مورد، مضرّ باشد. و بسيارى از علما سخنان ناموزون او را تعقيب كرده و اشكالات او را بيان كرده اند كه يكى از آنان عز بن جماعه است». به گفته ابن حجر: ابن تيميه فردى است كه خدا او را گمراه كرده و لباس خوارى و پستى بر او پوشانده است و شيخ تقى الدين سبكى كه جلالت مقام و اجتهاد وى مورد قبول همگان است كتابى مستقل در ردّفتواى او نوشته است.(9)

7. محمد بن عبدالوهّاب مى گويد: زيارت پيامبر مستحب است، ولى بايد سفر براى زيارت مسجد و نماز گزاردن در آنجا انجام گيرد.(10)

8.عبد الرحمن جزيرى نويسنده كتاب «الفقه على المذاهب الأربعة» كه در آن فتاواى فقهاى چهار مذهب را گرد آورده است، مى نويسد:«زيارت قبر پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم)از بالاترين مستحبات بوده و در مورد آن احاديثى وارد شده است». سپس به نقل شش حديث پرداخته و آداب زيارت را بيان مى كند.(11)

از اينكه هيچ يك از فقيهان مذاهب چهارگانه، بر ادعاى فوق، تعليقه اى نزده است درمى يابيم كه فتواى ياد شده، مورد پذيرش همه فقهاى ائمه اربعه در عصر حاضر قرار دارد.

9.شيخ عبد العزيز بن باز مى گويد: كسى كه مسجد پيامبر را زيارت كرد مستحب است در روضه پيامبر دو ركعت نماز بگزارد، سپس بر پيامبر سلام بگويد، همچنانكه مستحب است به قبرستان بقيع برود و به شهيدان مدفون در آن، سلام بگويد.

ما در (12)اينجا به همين چند گفتار اكتفا مى نماييم كسانى كه علاقمندند از گفتارهاى ديگر آگاه شوند به رساله مخصوصى كه به زبان عربى در اين مورد نوشته ايم مراجعه فرمايند.(13)

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1 . شفاء السقام:65ـ 79.
2 . الغدير: 5/109ـ 125.
3 . جريدة«الجزيرة» مورخ 24 ذى القعدة سال 1411، شماره 6826.
4 . شفاء السقام:65 نقل از المنهاج في شعب الايمان.
5 . الأحكام السلطانية:109، دار الفكر، بيروت.
6 . احياء علوم الدين:1/305ـ 306.
7 . الشفاء:2/194ـ 197، ط دار الفيحاء، عمان.
8 . المدخل:1/257.
9 . الجوهر المنظم فى زيارة القبر المكرم:22، چاپ سال1279هـ.
10 . الهدية السنيّة، رساله دوم.
11 . الفقه على المذاهب الأربعة:1/590.
12 . جريدة الجزيرة، مورخ 24 ذى قعدة الحرام 1411هـ، شماره 6826.
13 . الزيارة فى الكتاب والسنة:22ـ 42.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------