متن مقاله
عمار بن یاسر صحابه بزرگ پیامبر اسلام، و از نخستین کسانی بود که به دین اسلام مشرف شد. او از یاران نزدیک امام علی (علیه‌السلام) و از جمله نخستین شیعیان آن حضرت بود. ایشان بعد از وفات پیامبر، در حمایت از علی (علیه‌السلام)، از بیعت با ابوبکر سرباز زد. او در زمان خلیفه سوم از جمله مخالفان خلیفه بود و با او درگیری‌هایی داشت و در اعتراضات علیه او شرکت داشت. در زمان خلافت علی از همراهان آن حضرت بود و در جنگ صفین در رکاب امیرالمؤمنین جنگید و به دست معاویه شهید شد. او یکی از چهره‌های سرشناس و خوش نام اسلام است و بسیار مورد توجه و عنایت رسول‌خدا بود به گونه‌ای که رسول‌خدا در مورد ایشان فرمود: «ملی‏ء عمّار ايمانا إلی مشاشه.[1] ايمان همه وجود عمّار را در بر گرفته است.»
یکی از نکات مهمی که در خصوص شخصیت عمار وجود دارد این است که رسول خدا در مورد قاتل ایشان سخن مهمی را بیان کرده است. حضرت رسول در این خصوص فرموده است: «تقتله الفئة الباغية، عمار يدعوهم إلى الله و يدعونه إلى النار.[2] عمار را گروه ستمگر می‌کشند. عمار آن‌ها را به بهشت دعوت می‌کند و آن‌ها عمار را به سوی آتش.» ابن عبدالبر این حدیث را متواتر می‌داند و می‌گوید: «این حدیث از صحیح‌ترین احادیث است.»[3]
روایت دیگری نیز در برخی منابع اهل‌سنت آمده است که رسول خدا فرمود: «إنّ عمار قاتله و سالبه في النار.[4] به راستى کسى‌که عمّار را مى‌کشد و اموالش را به یغما مى‌برد، در آتش است.»
این روایت از مشهور‌ترین روایات است. این کلام رسول‌خدا آن‌‌قدر مشهور بود كه پس از شهادت عمّار در جنگ صفین، عدّه‏‌اى از لشکریان و نزدیکان معاويه، در حقّانيّت معاويه ترديد کرده و از جنگ دست كشيدند.
احمد بن حنبل در این باره در مسندش آورده است: «لما قتل عمار بن ياسر دخل عمرو بن حزم على عمرو بن العاص، فقال: قتل عمار، و قد قال رسول‌الله: تقتله الفئة الباغية، فقام عمرو بن العاص فزعا يرجع حتى دخل على معاوية، فقال له معاوية: ما شأنك؟ قال: قتل عمار... سمعت رسول‌الله يقول: تقتله الفئة الباغية. فقال له معاوية: دُحِضتَ في بولِك، أوَ نحن قتلناه؟ إنما قتله علي و أصحابه، جاءوا به حتى ألقوه بين رماحنا.[5] هنگامى‌كه عمار ياسر به شهادت رسيد، عمرو بن حزم نزد عمرو عاص رفت و گفت: عمار كشته شد، رسول خدا فرموده است: گروه ستمگر، عمار را مى‌كشند، عمرو عاص ناراحت شد و جمله «لا حول ولا قوة الا بالله» را مى‌گفت تا نزد معاويه رفت،‌ معاويه پرسيد: چه شده است؟ گفت: عمار كشته شده است. معاويه گفت:‌ كشته شد كه شد، حالا چه شده است؟ عمرو گفت: از رسول خدا شنيدم كه مى‌فرمود: عمار را گروه باغى و ستمگر خواهد كشت. معاويه گفت: تو همواره در ميان نجاست خود غوطه‏‌ور بودى، مگر ما او را كشته‌ايم، عمار را علی و يارانش كشتند كه او را همراه خويش وادار به جنگ كردند و او را بين نيزه‌ها و شمشيرهاى ما قرار دادند.»
نکته مهم این است که این روایت برای معاویه هم مسجل بود، لذا در صدد توجیه آن برآمد که البته با جواب محکم حضرت علی (علیه‌السلام) مواجه شد.
صاحب کتاب فیض القدیر به نقل از قرطبی آورده است: «و هذا الحديث أثبت الأحاديث و أصحّها، و لمّا لم يقدر معاوية على إنكاره قال: إنّما قتله من أخرجه، فأجابه علی بأنّ رسول اللّه إذن قتل حمزة حين أخرجه. قال ابن دحية: وهذا من على إلزام مفحم الذي لا جواب عنه، وحجّة لا اعتراض عليه.[6] اين حديث از محكم‌ترين و صحيح‌ترين احاديث است و چون معاويه قدرت بر انكارش نداشت، گفت: عمار را كسى كشت كه او را همراه خود آورده است و لذا علی در پاسخش فرمود: پس بنابراين حمزه را هم در جنگ احد پيامبر كشته است؛ چون آن حضرت بود كه حمزه را همراه خودش آورده بود. ابن‌دحيه مى‌گويد: اين پاسخ علی چنان كوبنده است كه حرفى براى گفتن باقى نمى‌گذارد و دليلى است كه هیچ اعتراضی بر آن نيست.»
در همان کتاب فیض القدیر در ادامه آمده است: «(ﺗﻘﺘﻠﻪ ﺍﻟﻔﺌﺔ ﺍﻟﺒﺎﻏﻴﺔ) ﻗﺎﻝ ﺍﻟﻘﺎضی فی ﺷﺮﺡ ﺍﻟﻤﺼﺎﺑﻴﺢ ﻳﺮﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﻌﺎﻭﻳﺔ ﻭ ﻗﻮﻣﻪ. ﻭ ﻫﺬﺍ ﺻﺮﻳﺢ فی بغی ﻃﺎﺋﻔﺔ ﻣﻌﺎﻭﻳﺔ ﺍﻟﺬﻳﻦ ﻗﺘﻠﻮﺍ ﻋﻤﺎﺭﺍ فی ﻭﻗﻌﺔ ﺻﻔﻴﻦ ﻭ ﺃﻥ ﺍﻟﺤﻖ ﻣﻊ علی.[7] (او را گروهی ستمگر می‌کشند) قاضی در شرح مصابیح گفته است، منظور معاویه و قومش است و این در ستمگری گروه معاویه صریح است که عمار را در جنگ صفین کشتند و حق با حضرت علی بود.»

بنابر مطالب مذکور و طبق روایات معتبری که در منابع اهل‌سنت آمده است، خال المؤمنینِ اهل‌سنت، ستمکار بوده و مصداق بارز روایت نبوی است و بدون تردید مراد از فرقه باغی، معاویه و همراهانش هستند. این محکم‌ترین سند بر بطلان معاویه است.

پی‌نوشت:

[1]. السنن الکبری، نسایی، دارالکتب العلمیة، بیروت: ج8، ص115، كتاب الايمان و شرايعه، باب 17، ح 5017.
[2]. صحيح بخاری، محمد بن اسماعیل بخاری، دارالعلم، بیروت: ج3، ص207
صحيح مسلم، مسلم نیشابوری، دارالعلم، بیروت: ج8، ص186
البداية و النهاية، ابن كثير، دارالکتب العلمیة، بیروت: ج7، ص298
اسند احمد، احمد بن حنبل،دارالکتب العلمیة، بیروت: ج3، ص 300
الطبقات الكبرى، ابن‌سعد، دارالصادر، مصر: ج3، ص252
سير أعلام النبلاء، ذهبی، دارالمعارف، مصر: ج1، ص300
[3]. الاستعیاب فی معرفة الاصحاب، ابن‌عبدالبر، دارالکتب العلمیة، بیروت: ج3، ص231، رقم1415
[4]. المستدرك علی الصحیحین، حاکم نیشابوری، دارالکتب العلمیة، بیروت: ج3، ص387
[5]. مسند احمد، احمد بن حنبل، مؤسسة قرطبه، مصر: ج4، ص199، ح 17813
السنن الكبرى، بیهقی، مکتبة دارالباز، عربستان ج8، ص189
سير أعلام النبلاء، ذهبی، موسسة الرسالة، بیروت: ج1، ص420
[6]. فيض القدير شرح الجامع الصغير، مناوی، المکتبة التجاریة الکبری: ج6، ص366
[7]. فيض القدير شرح الجامع الصغير، مناوی، المکتبة التجاریة الکبری، ج6، ص365