زيارت قبور مؤمنان بالأخص آنها كه با انسان پيوند خونى دارند، يك رسم فطرى وجهانى است كه ملل دنيا عملاً بر آن اتفاق نظر دارند و از آيه زير نيز مى توان تأييد آن را استنباط كرد.

قرآن به پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم)درباره منافقان چنين خطاب مى كند:
(وَلا تُصَلِّ عَلى أَحَد مِنْهُمْ ماتَ أَبداً وَلا تَقُمْ عَلى قَبْرهِ إِنَّهُمْ كَفَروا بِاللّهِ وَرَسُولِهِ وَماتُوا وَهُمْ فاسِقُون) .(1)
«هرگز بر احدى از آنان «منافقان»، آنگاه كه بميرد نماز مگزار، و هيچ زمان بر سر قبرشان نايست، زيرا آنان به خدا و پيامبر او كفر ورزيده اند و در حال فسق ومعصيت مرده اند».

آيه مباركه به پيامبر دو دستور مى دهد:

1. بر مرده آنان نماز مگزار:(لا تُصَلِّ عَلى أَحَد مِنْهُمْ ماتَ أَبَداً).
2. در كنار قبر آنها ]براى دعا[ توقف مكن: (وَلا تَقُمْ عَلى قَبْرِهِ) .

بخش دوم آيه براى ما اهميت خاصى دارد، و آن اينكه آيا مقصود از ايستادن در كنار قبر، صرفاً توقف در هنگام دفن است يا مفهومى گسترده تر از اين دارد؟ مفسران معنى دوم را تأييد مى كنند كه به اختصار، كلام برخى از آنان را يادآور مى شويم.

بيضاوى مى گويد: «ولا تَقِفْ عند قبرِه للدفنِ أو الزيارةِ»(2):
«بر سر قبر منافقان توقف مكن، خواه براى دفن و خواه براى زيارت».

همين نظريه را جلال الدين سيوطى در تفسير جلالين(3)، و عارف بورسى در تفسير روح البيان(4) و آلوسي بغدادى در روح المعانى(5) آورده اند.

بنابراين، خدا پيامبر را از هر نوع توقف بر سر خاك منافق(چه هنگام دفن، و چه پس از آن) باز داشته است و اين خود حاكى از آن است كه پيامبر در حالات مختلف (اعم از دفن يا پس از آن ) در كنار قبور مؤمنان توقف مى كرد و در حقّ آنان دعا مى نمود، و الاّ نهى از اين امر، وجهى نداشت.

در اين صورت ترجمه جمله چنين خواهد بود:بر سر قبر هيچ يك از منافقين، در هيچ زمان، نايست.

در اين صورت از آيه استفاده مى شود كه جامعه منافقان از چنين فيضى محرومند طبعاً جامعه با ايمان مشمول چنين لطف الهى خواهند بود وپيامبر هم به هنگام دفن و هم در مواقع ديگر بر سر قبر هر مسلمانى مى تواند بايستد و دعا كند.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1 . توبه/84.
2 . تفسير بيضاوى:1/416.
3 . تفسير جلالين، سوره توبه/84.
4 . روح البيان: 3/378.
5 . روح المعانى:10/155.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------