1 - ممكن است اين حديث و امثال آن، ناظر باشد به قبوري از ملل سابق، كه مردم آن دوران قبرهاي صالحان و اوليا را قبله اتخاذ كرده و به سوي آنها و تصويري كه كنار آنها بود، نماز مي گزاردند و از نماز به قبله واقعي، كه خدا معين كرده بود، سرباز مي زدند. در اين صورت حديث به قبوري كه هرگز مسلماني براي نماز وسجده، درمقابل آن نايستاده است، مربوط نمي شود.
بديهي است كه اگر مسلمانان به زيارت قبر صالحان مي شتابند، و عبادت خدا را در كنار اجساد طاهر و مدفن پاك آنان انجام مي دهند، به خاطر شَرَفي است كه اين اماكن با دفن آنان پيدا كرده است؛ چنان كه درباره آن بحث خواهيم كرد.
2 - مقصود از «صورت»، تمثال بتها و مراد از «قبر»، قبور مشركان بوده كه مورد توجه بازماندگان و ديگران قرار مي گرفته است.

فتواي علماي مذاهب چهارگانه در ساخت بنا بر قبرها:
«يُكرَه أَنْ يُبنيَ عَلَي القَبْرِ بَيْتٌ أو قُبةٌ أو مَدْرسةٌ أو مَسْجِدٌ...» [1] .
«مكروه است كه روي قبر، خانه، قبه، مدرسه و يا مسجدي ساخته شود...»

با اتفاقي كه اين چهار امام بر «كراهتِ» بنا بر روي قبر دارند، چگونه است كه قاضي نجد اصرار بر «حرمت» آن دارد، تازه اين كراهت نيز مدرك صحيح و قطعي ندارد؛ بخصوص اگر بنا و ساختمان، زمينه عبادت و خواندن قرآن را براي زائران قبر پيامبران و صالحان فراهم كند.
* * *
[1] الفقه علي المذاهب الاربعه، ج 1، ص 421.