پرسش:
كسانى كه از اين جهان رخت برمى بندند ميان آنان و ما حائلى وجود دارد كه قرآن نام آن را «برزخ» نهاده است.(وَمِنْ وَرائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلى يَومِ يُبعَثُون).(1) در اين صورت ، ندا و دعاى ما به آنان نمى رسد.
پاسخ:
برزخ در لغت عرب به معنى حائل و مانع است، ولى مقصود از حائل همان مانع از بازگشت رفتگان به حيات دنيوى است نه مانع از ارتباط آنان با زندگان. دقت در آيه مربوط به برزخ، حقيقت اين مانع را روشن مى سازد. قرآن مى فرمايد:
(حَتّى إِذا جاءَ أَحدَهمُ المَوتُ قالَ رَبِّ ارجِعُون* لعلِّي أَعمَلُ صالِحاً فيما تَرَكْتُ كَلاّ إِنّها كلِمَةٌ هُوَ قائِلُها).(2)
«تا آنگاه كه مرگ يكى از ايشان فرا رسد مى گويد: پروردگارا مرا(به دنيا) بازگردان، باشد كه من در آنچه كه وانهاده ام كار نيكى انجام دهم.(خطاب مى رسد) «كلاّ» نه چنين نيست، اين سخنى است كه گوينده آن است».
با توجه به اينكه گنهكار، خواهان بازگشت به اين دنياست، قرآن در رد درخواست او مى فرمايد:
(وَمِنْ وَرائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلى يَومِ يُبْعَثُون).(3)
«پيش روى آنان حائل و مانعى وجود دارد كه از بازگشت آنها به اين دنيا و تحقق آرزوى آنان جلوگيرى مى كند».
بنابراين حائل، مانع از بازگشت به دنيا است، نه مانع از آگاهى و ارتباط ميان زندگان و رفتگان.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1 . مؤمنون/100.
2 . مؤمنون/100ـ99.
3 . مؤمنون/100ـ99.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------