حيات انبيا در عالم برزخ
در مورد حيات انبيا، در كتاب‌هاي حديثي اهل سنت، رواياتي وجود دارد كه به برخي از آن‌ها اشاره مي‌كنيم:
1 - انس بن مالك از رسول خداصلي الله عليه وآله نقل مي‌كند كه فرمود: «انبيا در قبرهايشان زنده‌اند و نماز مي‌گزارند».
اين حديث را حافظ هيثمي در «مجمع الزوايد»(204) و علامه مناوي در «فيض القدير»(205) نقل كرده، و الباني(206) نيز آن را تصحيح نموده است.
2 - پيامبر اكرم‌صلي الله عليه وآله فرمود: «علم من بعد از مرگم، همانند علم من در حال حياتم است».(207)
3 - امام علي‌عليه السلام فرمود: «عربي بياباني كنار قبر پيامبرصلي الله عليه وآله آمد و عرض كرد: اي رسول خدا! برايم استغفار كن. از داخل قبر سه بار صدا آمد: خداوند تو را آمرزيد!».(208)
4 - دارمي در «سنن» خود به سندش از سعيد بن عبدالعزيز نقل مي‌كند كه او وقت نماز را به سبب همهمه‌اي كه از قبر پيامبرصلي الله عليه وآله مي‌شنيد، مي‌شناخت.(209)
5 - همو از سعيد بن مسيب نقل مي‌كند كه در ايام حره، صداي اذان را در وقت‌هاي نماز از قبر رسول خداصلي الله عليه وآله مي‌شنيدم؛ در حالي كه مسجد از جمعيت خالي بود.(210)
6 - حافظ هيثمي به سند صحيح از ابوهريره نقل مي‌كند كه پيامبر اكرم‌صلي الله عليه وآله فرمود: «قسم به كسي كه جان ابوالقاسم به دست اوست! عيسي بن مريم به عنوان امام عمل كننده به قسط و حكم عادل فرود مي‌آيد؛ و صليب را مي‌شكند، خوك را مي‌كشد، اصلاح ذات البين مي‌كند، كينه و عداوت را از بين مي‌برد و مال عرضه مي‌كند، ولي كسي قبول نمي‌كند. و اگر بر قبر من عبور كند و بگويد: اي محمد! من او را جواب گويم».(211)
7 - حافظ هيثمي به سند صحيح از عبدالله بن مسعود روايت كرده كه پيامبرصلي الله عليه وآله فرمود: «حياتي خير لكم تحدثون ويحدث لكم، ووفاتي خير لكم تعرض اعمالكم علي فما رايت من خير حمدت الله و ما رايت من شر استغفرت الله لكم»(212)؛«حيات من براي شما بهتر است، حديث مي‌گوييد و حديث مي‌شنويد. و وفات من براي شما بهتر است؛ زيرا اعمالتان بر من عرضه مي‌شود و هر چه از اعمال خير ببينم خدا را بر آن شكر مي‌گويم، و آنچه از اعمال شر ببينم براي شما استغفار مي‌نمايم».
حافظ عراقي در كتاب الجنايز از كتاب «طرح التثريب» نقل مي‌كند كه: «سند آن خوب است.»(213)
و حافظ هيثمي در «مجمع الزوايد» مي‌گويد: «اين حديث را بزار نقل كرده و رجال آن رجال صحيح است».(214)
و نيز مناوي در «فيض القدير» و شهاب خفاجي در «شرح الشفا» تصريح به صحت اين حديث كرده‌اند.(215)
تمام رواياتي كه در بحث استغاثه به ارواح اولياي الهي آورده شده، شاهد صدقي بر حيات برزخي است.(216)
8 - يوسف بن علي زناني، از زني هاشمي كه در مجاورت مدينه منوره ساكن بود، چنين نقل مي‌كند: برخي از خادمان، او را اذيت مي‌كردند. آن زن به پيامبرصلي الله عليه وآله پناه آورد. زن مي‌گويد: از داخل روضه شنيدم كه پيامبرصلي الله عليه وآله فرمود: من الگوي تو در صبرم و بايد صبر كني. بعد از چند روز مشكل برطرف شد و آن خدمه‌ها كه مرا اذيت مي‌كردند، از دنيا رفتند.(217)
9 - بيهقي در كتاب «دلايل النبوه» مي‌گويد: «در حديث صحيح از سليمان تيمي و ثابت بناني از انس بن مالك نقل كرده كه رسول خداصلي الله عليه وآله فرمود: «اتيت علي موسي ليله اسري بي عند الكثيب الاحمر و هو قايم يصلي في قبره»؛(218) «در شب معراج بر موسي كنار كثيب احمر وارد شدم در حالي كه او ايستاده و در قبرش مشغول نماز بود.»
10 - ابوهريره از پيامبرصلي الله عليه وآله نقل كرده كه فرمود: «...ولين قام علي قبري فقال يا محمد لاجيبنه»؛(219)«...و اگر بر قبر من‌بايستد و بگويد: اي‌محمد! جواب او را به‌طور حتم خواهم‌داد.»