زکات از نظر شیعه پس از نماز از همه عبادات مهمتر است، بلکه در بعضى اخبار ائمه اهل بیت(علیهم السلام)این مضمون وارد شده: «من لازکوة له لاصلوة له; کسى که زکات نمى دهد نمازش قبول نیست!».(1)
شیعه ـ مانند سایر مسلمانان ـ زکات را در «نُه چیز» واجب مى داند چهارپایان سه گانه (گوسفند ـ گاو ـ شتر) و غلات چهار گانه (گندم ـ جو ـ خرما ـ مویز) و «طلا و نقره» مسکوک. اینها موارد وجوب زکات است، در چند مورد هم مستحب مى باشد: مال التجاره، اسب، و کلیه محصولات کشاورزى.
البتّه واجب شدن زکات در این موارد نُه گانه شرایط و حد نصاب معینى دارد که در کتابهاى مربوطه توضیح داده شده است.
تذکر این نکته نیز لازم است که تمام شرایط و قیودى را که شیعه براى زکات قایل است لااقل با یکى از مذاهب چهارگانه اهل سنّت موافقت دارد.
مصرف زکات از نظر شیعه همان گروه هشت گانه اى هستند که قرآن مجید بیان کرده است آنجا که مى فرماید:
«(إِنَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَاءِ وَالْمَسَاکِینِ وَالْعَامِلِینَ عَلَیْهَا وَالْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَفِى الرِّقَابِ وَالْغَارِمِینَ وَفِى سَبِیلِ اللهِ وَاِبْنِ السَّبِیلِ);
 صدقات [= زکات] مخصوص نیازمندان و مستمندان و مأموران جمع آورى آن و براى جلب محبّت افراد غیر مسلمان و براى (آزادى) بردگان، و (اداى) بدهکاران و در راه (تقویت آیین) خدا و واماندگان در سفر است».(2)
زکات فطره(3)، یکى از اقسام زکات، است که بر هر انسان بالغ و عاقل و متمکنى لازم است که در عید فطر از طرف خود و تمام کسانى که نفقه او را مى خورند، اعم از کوچک و بزرگ، بپردازند. مقدار زکات فطره براى هر نفر یک صاع (قریب یک من تبریز) و جنس آن از قوت غالب مردم مانند «گندم و جو و خرما» و امثال اینهاست.
در اصول مسائل زکات فطره هیچ گونه اختلافى میان شیعه و اهل سنّت نیست.
* * *
1 . ر.ک: کافى، ج 3، ص 497، 2 و 5 ; من لایحضره الفقیه، ج 2، ص 8، ح 26 .
2 . سوره توبه، آیه 60.
3 . زکات فطره که گاهى از آن به «زکات بدن» نیز تعبیر مى شود در حقیقت یک نوع مالیات سرانه است که به نفع فقرا گرفته مى شود، مسلمانان پس از یک ماه روزه داشتن که آن خود درسى از نوع دوستى و توجه به حال مستمندان اجتماع است، یک قدم عملى در این راه برداشته و تقریباً مقدار خوراک یکى دو روز خود را به مستمندان مى دهند، این کار گرچه به ظاهر کوچک است ولى اگر یک حساب دقیق درباره کسانى که تمکن مالى براى پرداخت زکات فطره دارند بنماییم خواهیم دید که مقدار قابل توجهى از نیازمندیهاى محرومان اجتماع در صورت عمل به این دستور تأمین خواهد شد.