((تاكنون ، هر چه رفت ، در تعريف و شناخت زرتشت اوليه بود، و پس از اين مى كوشم كه زرتشتى را كه موبدان ساختند ومذهبى كه به دفاع موبدان و منافع آنها گمارده شد، تصوير نمايم ، چه در اين صورت است كه مقايسه و نتيجه گيرى ممكن مى شود:
در ابتدا مذهب زرتشت مبتنى بر خصوصيت زندگى كشاورزى است : ((هر كس قناتى حفر كند به بهشت مى رود))...
تقدس آب ، تقدس گاو، تقدس قنات و تقدس سبزه و درخت ، نشان دهنده اين واقعيت است كه مذهب زرتشتى بر خلاف ميترائيسم كه مذهب دوره دامدارى است ، كاراكترى كاملا كشاورزى دارد... مذهب زرتشت نيز دوگانه است ؛ يكى مذهبى است كه زرتشت آورده است و ديگرى مذهبى كه جانشينان زرتشت (حكام و موبدان ) ساخته اند...))(360)
منابع ؛ ((... ((زراتستريسم )) يا مذهب زرتشت ، مجموعه اسنادى است كه مى تواند محقق را به چهره واقعى زرتشت نزديك كند، و ((زراستريسم )) مجموعه كتاب ((اوستا))، ((دينكرد)) و كتب ديگر زرتشتى است كه در طور تاريخ پيش و پس از اسلام ، در قرنهاى پنج و شش ‍ تا قرن نهم ، بدست ((موبدان )) نوشته شده است ...))(361)