الف ـ «لاتُصَلِّ عَلي أَحَد مِنْهُمْ ماتَ اَبَداً»
لفظ «أَحَدٍ» به حكم اين كه در سياق نهي واقع شده، مفيد استغراق افراد است و لفظ «أبداً» مفيد استغراق زماني است و معناي جمله چنين است: «براي هيچ كس از منافقان و در هيچ زمان نماز مگزار.»
با توجه به اين دو لفظ، مي توان به روشني به دست آورد كه مقصود از جمله، خصوصِ نماز بر ميت نيست؛ زيرا نماز بر ميت فقط يك بار قبل از دفن انجام مي گيرد و ديگر قابل تكرار نيست، پس اگر مقصود خصوص نماز ميت بود، نيازي به آوردن لفظ «أبداً» نبود و تصور اين كه اين لفظ به منظور افاده «استغراق افرادي» است، كاملاً بي مورد است؛ زيرا جمله «لاتُصَلِّ عَلي اَحَدٍ» مفيد چنين شمول و استحباب است، ديگر لزومي ندارد كه بار ديگر به بيان آن بپردازد.
گذشته از اين، لفظ «ابدا» در لغت عرب براي استغراق «زماني» است نه «افرادي»؛ مانند: «ولا أَنْ تَنْكِحُوا أَزْؤاجَه مِنْ بَعْدِهِ اَبَداً.» [1] .
بنابر اين مفاد جمله نخست اين است كه: «هيچگاه براي احدي از منافقان طلب رحمت و مغفرت مكن، خواه با گزاردن نماز و خواه به غير آن.»
* * *
[1] احزاب: 53.