ما معتقديم: در ميان اين جهان و سراي آخرت، جهان سومي به نام «برزخ » است كه ارواح همه انسانها پس از مرگ تا روز قيامت در آن قرار مي گيرند.
«و من ورائهم برزخ الي يوم يبعثون، و پشت سر آنها (پس از مرگ) برزخي است تا روز قيامت ». [1] .
البته از جزئيات آن جهان نيز آگاهي زيادي نداريم و نمي توانيم داشته باشيم، اين قدر مي دانيم كه ارواح نيكان و صالحاني كه در درجات بالا قرار دارند (مانند ارواح شهدا) در آن جهان، متنعم به نعمتهاي فراواني هستند: «و لا تحسبن الذين قتلوا في سبيل الله امواتا بل احياء عند ربهم يرزقون، هرگز گمان مبر كساني كه در راه خدا كشته شدند مردگانند، بلكه آنها زنده اند و در پيشگاه پروردگارشان متنعمند». [2] .
و نيز ارواح ظالمان و طاغوتها و حاميان آنها در آن جهان معذبند، همان گونه كه قرآن درباره فرعون و آل فرعون مي گويد: «النار يعرضون عليها غدوا و عشيا و يوم تقوم الساعة ادخلوا آل فرعون اشد العذاب، عذاب آنها (در برزخ) آتش (دوزخ) است كه هر صبح و شام بر آن عرضه مي شوند، و روزي كه قيامت بر پا شود (مي فرمايد) آل فرعون را داخل سخت ترين عذابها كنيد!» [3] .
ولي گروه سومي كه گناهان كمتري دارند نه جزء اين دسته اند و نه جزء آن دسته، و مشمول هيچ كدام از عذاب و كيفر نيستند، گويي در جهان برزخ در حالتي شبيه به خواب فرو مي روند و در رستاخيز بيدار مي شوند! «و يوم تقوم الساعة يقسم المجرمون ما لبثوا غير ساعة... و قال الذين اوتوا العلم و الايمان لقد لبثتم في كتاب الله الي يوم البعث فهذا يوم البعث و لكنكم كنتم لا تعلمون، و روزي كه قيامت بر پا شود گنهكاران قسم ياد مي كنند كه جز ساعتي در عالم برزخ درنگ نكردند... اما كساني كه علم و ايمان به آنها داده شده (خطاب به مجرمان) مي گويند: شما به فرمان خدا تا روز قيامت (در عالم برزخ) قرار داشتيد، و اكنون روز رستاخيز است ولي شما نمي دانستيد!» [4] .
در روايات اسلامي نيز از پيغمبر اكرم (ص) آمده است كه فرمود: «القبر روضة من رياض الجنة او حفرة من حفر النيران، قبر يا باغي است از باغهاي بهشت، يا حفره اي از حفره هاي دوزخ ». [5] .
پاورقي ها: ---------------------------------------------------------------------------------------------
[1] سوره مؤمنون، آيه 100.
[2] سوره آل عمران، آيه 169.
[3] سوره مؤمن، آيه 46.
[4] سوره روم، آيه 56.
[5] صحيح ترمذي، جلد 4، كتاب صفة القيامة، باب 26، حديث 2460، در منابع شيعه اين حديث گاه از امير مؤمنان علي (ع) و گاه از امام علي بن الحسين (ع) نقل شده است (بحار الانوار، جلد 6، صفحه 214 و 218).