با توجه به مطالب ياد شده، تعريف و مفهوم دين در نزد كسروي جز آن است كه در نزد ديگران مي باشد بدين معنا به عقيده ي كسروي، به طور كلي پيروان اديان و مذاهب، معمولا، دين را عبارت مي دانند از اعتقاد به خدا و باور داشتن به معاد و امور غيبي، انجام دادن عبادات و فرايض ديني و رعايت و اجابت و محرمات... در اينجا بايد توجه داشت كه، چنانكه علماي اسلام مي گويند تعريف و هدف اصلي دين اسلام در اصل خارج از تعريف كسروي بوده و بلكه عبارت بوده است از راه و وسيله اي كه با اجراي آن به به زيستي و ترقي اجتماعي نائل مي شدند، اسلام ديني مترقي بوده است كه توانست دنياي آن روز را تسخير سياسي و فرهنگي كند.
به هر حال، كسروي تعريف ويژه اي از دين كرده و درباره ي مفهوم آن چنين نوشته است:
«... آنان دين را به معناي ديگري مي دانند در نزد آنان دين يك ساختمان انديشه است: شناختن خدا و يك پيامبر در زير دست او پيشواياني، در مرتبه پائينتر از او، و پاره اي از كارها از نماز، روزه، زيارت رفتن، گريه كردن و مانند اينها... ولي ما دين را عبارت از آئين زندگي مطابق دانش و خرد مي دانيم كه جهانيان را در زندگي رستگار گرداند...» [1] .
بنابراين تعريف، كسروي اديان و مذاهبي را كه فاقد اين صفات بودند، باطل و گمراه كننده مي دانست.
پاورقي ها: -------------------------------------------------------------------------
[1] كسروي، ما چه مي خواهيم، چاپ تهران 39، ص 155 و 158.