چاد (19)
جمهوری چاد با وسعتی برابر با 1284000 کیلومتر مربع در افریقای مرکزی و در ناحیه صحرای کبیر افریقا بین سودان ( درشرق ) و نیجر ( در غرب ) واقع است ، و در شمال با لیبی و در جنوب با کامرون و افریقای مرکزی مرز مشترک دارد . چاد سرزمین جلگه ای و صحرایی می باشد و مهمترین ارتفاعات آن بنام کوههای تی بستی(20)در شمال و در مرز چاد با لیبی قرار دارد . دریاچه چاد درغرب آن واقع است . رودخانه پراهمیت شاری پس از مشروب نمودن جنوب غربی چاد و عبور از نجامنا(21)مرکز حکومت این کشور وارد دریاچه مزبور می شود . آب و هوای چاد در اکثر نقاط گرم و خشک ولی در جنوب توام با باران است .
از سال 1895م جای پای استعمار در چاد باز شد و در اواخر جنگ جهانی اول و پس از انحلال خلافت عثمانی و در سال 1917م از مستعمرات رسمی فرانسه بود . در سال 1960م چاد از فرانسه مستقل گردید . و به عضویت سازمان ملل درآمد .
اسلام در قرن چهارم هجری ( دهم میلادی ) به این سرزمین صحرایی راه یافت و چاد مدتها تحت قلمرو دولت عثمانی اداره می گردید و تا سال 1960م افراد مسلمان در امور سیاسی آن دخالت داشتند . در این سال « تامپل پای » به قدرت رسید و در اولین وحله دست به تصفیه رهبران مسلمان زد و احزاب را منحل و دیکتاتوری را در کشور حاکم ساخت . وی تنها در سال 1965م ، 1250 نفر شخصیت[436]سیاسی - مذهبی مسلمین را روانه زندان کرد . در نجامنا ( فورت لامی ) به تظاهرات آرام حمله نمود و به کشتار وحشیانه و خونین مردم بخصوص زنان و کودکان بیگناه دست زد و تعداد زیادی از مسلمانان را به شهادت رسانید . در سال 1975م تامپل پای ( تومبالبای ) کشته شد و یک شورای نظامی به رهبری ژنرال فلیکس مالوم حکومت را با حمایت فرانسه در دست گرفت . این در حالی بود که با کوشش مسلمانان نواحی شمالی چاد از سال 1968م تحت تسلط چریک های مسلمان درآمده بود . در سال 1978م حسن هابره به عنوان نخست وزیر چاد قدرت را در دست گرفت که نیروهای مبارز و مسلمان سقوط وی را فراهم ساختند . (22)در حال حاضر ادریس دبی رئیس حاکم بر چاد می باشد که با نیروهای جنبش دموکراسی درگیری شدیدی داشت . اما در حضور عمر بونگو رئیس کشور گابن توافق صلحی بین دولتچاد و این نیروها به عمل آمد و مقرر شد نیروهای این جنبش در چهارچوب سازماندهی ارتش ملی با نیروهای دولتی ادغام شوند . (23)
مردم چاد از نژاد عرب سودانی ، قبایل سودانی و بانتوئی هستند . مردم شمال آن زندگی بادیه نشینی دارند و از قبایل اعرابند ولی جنوبی ها اکثرا سیاهپوست بانتوئی و با آداب و رسوم مختص خود می باشند . زبان رسمی بدلیل سلطه استعمار ، فرانسه است ولی عربی هم رواج دارد . بیش از 80% مردم مسلمان هستند که اغلب سنی مذهبند . چاد با وجود وسعت زیاد تنها 5/5 میلیون نفر سکنه دارد که تراکم آن 4/4 و رشد سالانه 5/2% است و 27% در روستاها سکونت دارند .
چاد مرکز راههای تجاری و ارتباطی میان افریقای شمالی و افریقای استوایی و یکی از کشورهای فقیر جهان و افریقای سیاه است . بدلیل محصور بودن در خشکی و عدم دسترسی به دریاهای آزاد ، وسعت زیاد و گسترش صحرا و بیابان در آن ، عدم ثبات سیاسی تاریخی ناشی از اختلاف بخش شمالی و جنوبی ،[437]توسعه اقتصادی سیاسی و رفاهی این کشور به تاخیر افتاده است . شورش سال 1966م ، همچنین خشکسالی سالهای 1968 تا 1974م و وابستگی به کمکهای خارجی این عقب ماندگی را تشدید کرده است . (24)
پنبه ، ارزن و بادام زمینی از محصولات زراعی چاد است . چاد به لحاظ ارتباطی نیز مشکالت زیادی دارد و کل راههای آسفالته آن به 300 کیلومتر می رسد .
پاورقي:-----------------------------------------------------------------
19 - chad
20 - tibesti
21 - Njgmna
22 - حسن هابره حافظ منافع فرانسه بود و « گوگونی » که خواهان برکناری هابره بود از سوی لیبی حمایت می گردید .
23 - روزنامه جهان اسلام 4 تیر ش 307 .
24 - تاریخ افریقا - دکتر حسین الهی ص 125 و 126 .