موقعیت جفرافیائی جهان اسلام[61]
سرزمین های اسلامی بین 20 درجه غربی ( از نصف النهار گرینویچ ) و 140 درجه طول شرقی و نیز بین 10 درجه عرض جنوبی و 50 درجه عرض شمالی از خط استوا قرار گرفته اند . غربی ترین کشور اسلامی درغرقب آفریقا واقع است که نگال نام دارد و شرقی ترین آن اندونزی می باشد که در آسیای جنوب شرقی قرار دارد . بین غربی ترین و شرقی ترین کشور مسلمان بیش از 10 ساعت اختلاف زمان وجود دارد . ترکیه و آلبانی شمالی ترین و اندونزی جنوبی ترین کشور مسلمان و نیز تنها کشور اسلامی آسیا است که بخش اعظم آن در نیم کره جنوبی قرار دارد . کشورهای اندونزی ، بحرین مالزی ، مالدیو و کومور در میان کشورهای اسلام موقع مجمع الجزایری و جزیره ای دارند ولی برعکس کشورهای نظیر افغانستان ، بورکینافاسو ، چاد و موریتانی در خشکی محصور بوده و از هیچ راهی به دریا راه ندارند . کل کشورهای اسلام بیش از 26 میلیون کیلومتر مربع مساحت دارند .
جهان اسلام را به لحاظ موقعیت قاره ای ، ناحیه ای و جغرافیائی به مناطق دیگری تقسیم می کنند . از یک دیدگاه مجموعه 51 کشور اسلامی که به طور رسمی عضو سازمان کنفرانس اسلامی هستند به سه گروه کشورهای آسیائی ، با 3/6 میلیون مربع ، کشورهای آفریقائی با 7/5 میلیون کیلومتر مربع و گروه کشورهای عربی با 14 میلیون کیلومتر مربع تقسیم می شوند در این میان ، سه کشور سودان ، الجزایر ، عربستان سعودی 27% کل مساحت جهان اسلام را دربر می گیرند ، در صورتی که کشورهای کوچکتر یعنی مالدیو و بحرین روی هم حتی 1000[62]كیلومتر هم مساحت ندارند . وسیع ترین کشور اسلامی یعنی سودان که در سحرای افریقا قرار گرفته و 2503890 کیلومتر مربع وسعت دارد 8400 برابر کوچکترین کشور جهان اسلام است که به صورت مجمع الجزایری در جنوب غربی هندوستان و غرب سری لانکا قرار گرفته است . (1)
کشورهای اسلامی که در مجموع یک پنجم وسعت جهان مسکون را تشکیل می دهند نزدیک به چهار برابر وسعت قاره اقیانوسیه و در حدود 3 برابر قاره اروپا و مقداری کمتر از کل وسعت قاره آفریقا می باشند . البته اگر نواحی مسلمانان نشین آسیای مرکزی ، آسیای جنوبی ، چین ، اروپای شرقی و سایر نقاطی که محل سکونت اقلیت های مسلمانان است و به وسعت مزبور بیفزائیم ، قلمرو جهان اسلامی مساحتی برابر کل وسعت قاره افریقا خواهد داشت که خود به لحاظ سیاسی و استراتژیکی و از نقطه نظر ژئوپلیتیکی می تواند در حد بالائی حائز اهمیت باشد .
برخی از پژوهشگران ، جهان اسلام را به لحاظایگاه تاریخی و مقر حکومت های پیشین و نزدیکی و دوری به قبله مسلمین به دو بخش کرکزی و پیرامونی تقسیم می کنند و در واقع کشورهایی در موقع مرکزی قرار می گیرند که در توسعه نخستین اسلام در قرون اولیه هجری قمری جزو قلمرو خلافتهای اسلامی بوده است . در این تقسیم بندی خاورمیانه ، آفریقای شمالی و آسیای جنوب غربی در گروه مناطق مرکزی و آفریقای غربی و مرکزی ، آسیای جنوب و جنوب شرقی و حتی آسیای میانه در حوزه نواحی پیرامونی قرار می گیرد .
از دیدگاهی دیگر ، جهان اسلام را به 3 منطقه غربی – شرقی و مرکزی تقسیم می کنند کشورهای مسلمان شمال آفریقا ، صحرای آفریقا و غرب آن تحت عنوان منطقه غربی و کشورهای مستقر در جنوب و جنوب شرقی آسیا و نیز آسیای مرکزی ( میانه ) مجموعه شرقی جهان اسلام را شامل می شود . خاورمیانه در این نوع نگرش بخش مرکزی محسوب می گردد . اساس این تقسیم بندی به لحاظ بحرانها و مشکلات ژئوپلیتیکی جهان اسلام می باشد که در بخش مرکزی از شدت[63]وحدت افزونتری برخوردار است و نواحی شرقی و غربی به مراتب با فاصله گیری از نقاط مرکزی ، بحرانهای کمتری دارند .
پاورقي ها: --------------------------------------------------------------------------
1 - این کشور مالدیو نام دارد .