79- الْحـُسـَيْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ بِسْطَامَ بْنِ مُرَّةَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ حَسَّانَ عَنِ الْهـَيـْثـَمِ بـْنِ وَاقِدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ الْعَبْدِيِّ عَنْ سَعْدٍ الْإِسْكَافِ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ أَنَّهُ سَأَلَ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ ع عَنْ قَوْلِهِ تَعَالَى أَنِ اشْكُرْ لِى وَ لِوالِدَيْكَ إِلَيَّ الْمَصِيرُ فَقَالَ الْوَالِدَانِ اللَّذَانِ أَوْجَبَ اللَّهُ لَهُمَا الشُّكْرَ هُمَا اللَّذَانِ وَلَدَا الْعِلْمَ وَ وَرِثَا الْحُكْمَ وَ أُمِرَ النَّاسُ بـِطـَاعَتِهِمَا ثُمَّ قَالَ اللَّهُ إِلَيَّ الْمَصِيرُ فَمَصِيرُ الْعِبَادِ إِلَى اللَّهِ وَ الدَّلِيلُ عَلَى ذَلِكَ الْوَالِدَانِ ثـُمَّ عـَطـَفَ الْقَوْلَ عَلَى ابْنِ حَنْتَمَةَ وَ صَاحِبِهِ فَقَالَ فِى الْخَاصِّ وَ الْعَامِّ وَ إِنْ جـاهـَداكَ عـَلى أَنْ تـُشـْرِكَ بـِى يـَقـُولُ فِى الْوَصِيَّةِ وَ تَعْدِلُ عَمَّنْ أُمِرْتَ بِطَاعَتِهِ فَلَا تـُطـِعـْهـُمـَا وَ لَا تـَسـْمـَعْ قـَوْلَهُمَا ثُمَّ عَطَفَ الْقَوْلَ عَلَى الْوَالِدَيْنِ فَقَالَ وَ صاحِبْهُما فِى الدُّنـْيـا مـَعـْرُوفاً يَقُولُ عَرِّفِ النَّاسَ فَضْلَهُمَا وَ ادْعُ إِلَى سَبِيلِهِمَا وَ ذَلِكَ قَوْلُهُ وَ اتَّبِعْ سـَبـِيـلَ مـَنْ أَنـابَ إِلَيَّ ثـُمَّ إِلَيَّ مـَرْجـِعـُكـُمْ فـَقـَالَ إِلَى اللَّهِ ثُمَّ إِلَيْنَا فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ لَا تَعْصُوا الْوَالِدَيْنِ فَإِنَّ رِضَاهُمَا رِضَا اللَّهِ وَ سَخَطَهُمَا سَخَطَ اللَّهِ
اصول كافى جلد 2 صفحه 301 روايت 79

ترجمه روايت شريفه :
اصـبـغ بـن نـبـاتـه از امـيـرالمـؤمـنـيـن عـليـه السـلام راجـع بـه قول خداى تعالى : (((مرا و پدر و مادرت را سپاسگزارى كن و سرانجام بسوى منست 14 سـوره 31ـ))) پـرسـيـد، حـضـرت فرمود: پدر و مارى كه خدا سپاسگزارى ايشان را واجب كـرده ، آنهايند كه علم از آنها تراوش كند و حكمت را (پس از مرگ خود) به ارث گذارند و مردم به اطاعتشان ماءمورند. و خدا پس از آن فرمايد: (((سرانجام بسوى منست ))) سرانجام بندگان بسوى خداست و راهنمايش همان پدر و مادر هستند.
سپس خدا روى سخن را متوجه پسر خنتمه و رفيقش نموده (يعنى عمر و ابوبكر، زيرا خنتمه نام مادر عمر است ) و نسبت بخاص و عام (پيغمبر و ساير مردم ) فرموده است : (((و اگر با تو ستيزه كنند كه به من شرك آورى ، يعنى از پيش خود درباره وصى ات سخنى گوئى و از آنـكـه دسـتـور گـوئى و از آنـكـه دسـتـور اطاعتش دارى بر گردى از آنها فرمان مبر و سخنشان را مشنو.
سـپـس روى سـخـن را مـتوجه پدر و مادر نموده و فرموده است : (((در دنيا به نيكى همدمشان بـاش ))) يعنى فضيلت آنها را بمردم بشناسان و بروش آنها دعوت كن ، و همين است معنى قـول خدا (((و راه كسى را كه سوى من بازگشته پيروى كن ، سپس بازگشت شما سوى من است ))) پس فرمود: اول بسوى خدا و سپس بسوى ماست . از خدا پروا كنيد و نافرمانى اين پدر و مادر نكنيد، زيرا خرسندى آنها خرسندى خدا، و خشمشان خشم خداست .

شـرح:
تـفـسـيـر و ظـاهـر آيـه شـريـفـه دربـاره سـفـارش نـسـبت به پدر و مادر جسمانى و سـپـاسـگـزارى از آنـهـا و خـوشـرفـتـارى بـا ايـشـانـسـت ، ولى تـاءويـل آيـه چـنانكه اميرالمؤمنين عليه السلام بيان مى فرمايد، بر پدران روحانى كه پـيغمبر و اوصياء آنحضرت باشند، منطبق مى شود، ليكن تطبيق مى شود، ليكن جزئياتش چـنان كه مرحوم مجلسى مى گويد: از غريب ترين تاءويلاتست و بر فرض صدورش از اميرالمؤمنين عليه السلام از بطون عميقه است و از ظاهر معنى لفظ بسيار دور است و كسى آنرا داند كه خود فرموده است .