ولادت دوازدهمين و آخرين پيشواى اسلام عجل الله تعالى فرجه الشريف در نيمه شعبان سال 255 هجرى است . آن حضرت بنا به اراده خداوند متعال در استتار قرار گرفت تا دشمن از دسترسى به آن وجود ذيجود ناتوان باشد. چرا كه : آن امام معصوم حجت غائى و نهانى و عام و تام خداوند بر انسان و زمان و تحقق بخشنده آمال و آرزوهاى انسان و سنن خداوند است .
استتار آن امام (سلام الله عليه ) در دو مرحله صورت گرفته : مرحله نخست از لحظه ولادت تا سال 329 قمرى كه غيبت صغرى ناميده مى شود. و استتار بلند مدت كه از سال 329 قمرى آغاز و تاكنون ادامه دارد و هر گاه خداوند بخواهد، به پايان خود خواهد رسيد و چشم خسته و دل شكسته جهانيان به جمال آن حضرت روشن و بهره مند خواهد شد. اين مرحله از غيبت به (غيبت كبرى ) معروف است .
رابطه امام عصر (عج ) در دوره غيبت صغرى با مسلمانان توسط نايبان چهار گانه صورت مى گرفت كه به نواب اربعه مشهوراند.
1 - عثمان بن سعيد العمرى الاسدى كه نماينده امام هادى و امام حسن عسكرى نيز بود. وى يكى از كادرهاى برجسته شيعه اماميه بود كه در دوره حيات و امامت امام حسن عسكرى رابط بين امام عليه السلام و نمايندگان آن حضرت در مناطق مختلف بود و كليه پيامها را جاسازى نموده و به عنوان يك فروشنده روغن (سمان ) خدمت حضرت عسكرى مى رسيد و تحويل مى داد و جواب دريافت نموده ، به همان صورت از خانه امام عليه السلام خارج مى شد. وى همين رابطه را با امام دهم حضرت هادى نيز داشته است ، لذا مورد توجه و اعتماد كامل و شامل خاندان امامت بود. از همين روى نايب خاص حضرت بقيه الله الاعظم (سلام الله عليه ) گرديد و خدمت آن حضرت شرفياب مى شد و دستورات لازم را دريافت مى داشت و به شيعيان مى رساند.
2 - ابوجعفر محمد بن عثمان بن سعيد العمرى الاسدى ، وى فرزند نايب خاص اول امام عصر بود كه به دليل اعتماد كامل و شناخت امام عليه السلام از او پس از مرگ پدرش ، نايب امام عليه السلام گرديد. نيابت او با صدور توقيع خاصى بود كه از ناحيه مقدسه حضرت صادر شد و در آن ، مرگ پدرش تسليت گفته شده بود:
( انا لله و انا اليه راجعون ؛ تسليما لامره و رضا بقضائه و بفضله عاش ‍ ابوك سعيدا و مات حميدا، فرحمه الله و الحقه باوليائه ... )
محمد بن عثمان دستورات و تعاليمى را كه از پدرش و او از امام دهم و يازدهم و حضرت بقيه الله (عج ) فرا گرفته بود و خودش نيز از محضر امام عصر عليه السلام آموخته و گرفته بود، در مجموعه كتبى ضبط كرده بود. اين آثار در اختيار نايب سوم قرار گرفت .
3 - حسين بن روح النوبختى . پس از درگذشت نايب دوم ، به اشاره حضرت بقيه الله ، حسين بن روح به نيابت امام عليه السلام برگزيده شد. گويا حسين بن روح از قبل نيز مورد توجه ناحيه مقدسه و نايبان آن حضرت بود.
گفته مى شود كه حسين بن روح وكيل شخصى محم بن عثمان بوده است . به دليل درگيريهاى قومى - نژادى و فرقه اى دستگاه خلافت عباسى پس از سقوط خاندان ايرانى بنو فرات از وزارت در خلافت عباسى و روى كار آمدن جناح سنى و وزارت حامد بن عباسى (حسين بن روح ) در سال 312 دستگير شد و تا سا317 قمرى زندانى بود. در دوران زندان ، مسئوليتهاى علمى خود را به دوست و همفكرش ‍ (محمد بن على شلمغانى ) (: ابن ابى العزافر) سپرد. هنوز در زندان بود كه خبر انحراف عقيدتى وى را شنيد. با صدور نامه اى در لعن او، كليه مسئوليتها را از وى پس گرفت . اندكى بعد از زندان آزاد شد و مورد توجه و احترام دستگاه خلافت قرار گرفت . خليفه وقت عباسى تمايل داشت تا با حسين بن روح در تماس باشد. خليفه هدايائى براى او فرستاد. حسين بن روح پس از 21 سال نيابت امام عصر در شعبان 326 ق در گذشت .
4 - ابوالحسن على بن محمد السميرى ، در شعبان سال 326 به اشاره امام عصر (عج ) على بن محمد السميرى به نيابت امام عليه السلام منصوب شد. نيابت او به مدت سه سال (از شعبان 326 - تا شعبان 329 ق ) طول كشيد. اندكى قبل از درگذشت نايب چهارم ، از ناحيه مباركه توقيعى به اين شرح صادر شد:
( بسم الله الرحمن الرحيم
يا على بن محمد السميرى ! اعظم الله اجر اخوانك فيك ، فانك ميت ما بينك و بين ستة ايام . فاجمع امرك و لاتوص الى احد، فيقوم مقامك بعد وفاتك . فقد وقعت الغيبة التامة ، فلاظهور الا بعد اذن الله (تعالى ذكره ) و ذالك بعد طول الامد و قسوة القلوب و امتلاء الارض جورا، و سياتى من شيعتى من يدعى المشاهدة قبل خروج السفيانى و الصيحة ، فهو كذاب مفترى . )
از اين توقيع مبارك نسخه بردارى شد و شش روز بعد نايب چهارم ولى عصر در گذشت . و غيبت كبرى آغاز شد و نايب خاصى ديگر در كار نبوده و نيست .