الف ـ بشر بن معتمر كوفي (م 210 هـ)
ابن حجر درباره او مي‏نويسد:
«... ويقال بغدادي، يكني أبا سهل من كبار المعتزله، إنتهت إليه رئاستهم ببغداد، توفي سنة 210 هـ...»([946]).
ابن ابي‏ دؤاد شاگرد او بوده است([947]). گويند او قصيده ‏اي را كه شامل 400/000 بيت بوده، سروده و در ردّ مخالفان نظرياتي را مطرح كرده بود.([948]) به هارون ‏الرشيد گفته شد كه رافضي است؛ پس هارون او را به زندان افكند. او در زندان شعري گفت و هارون آزادش كرد.
شعر او، اين بود:
لسنـا مـن الرافضـة الغُلاةِ ولا مـن المـرجئـة الحفـاةِ
لا مفرطين بل نری الصدّيقا   مقدّما و المرتضي الفاروقا
نبرأ من عمرو و من معاويه([949])
او در باب توحيد با شيعيان اختلاف داشته است. از اين رو در شعري خطاب به «هشام بن حكم» مي‏گويد:
تلعّبتُ بالتوحيد حتّي كأنّما       تُحدّثُ عن غُول ببيداء سَمْلَقِ([950])
از مطالبي كه گفته شد، روشن مي‏شود كه در زمان هارون نيز مشرب اعتزال در بغداد وجود داشته و هارون نيز مشربي معتزلي داشته است. بشر در شعر خود از عمرو بن عاص و معاويه بيزاري جسته و هارون او را آزاد كرده است.
ديگر آنكه روشن مي‏شود بشر علي علیه السلام را افضل از ابوبكر و عمر مي‏دانسته و زماني كه به زندان افتاده، چاره‏ اي جز اين نديده تا برخلاف ديدگاه خود شعري بگويد تا آزاد شود.
بشر آنقدر مورد توجه دستگاه خلافت بوده كه او را از امضا كنندگان حكم ولايتعهدي امام رضا علیه السلام دانسته‏ اند.([951])
پاورقي ها: ------------------------------------------------------------------------------------
[946]) لسان الميزان، ج2، ص40، ح 1651.
[947]) دانشنامه جهان اسلام؛ ج3، ص454.
[948]) كتاب طبقات المعتزلة؛ أحمد بن يحيي بن المرتضي 764 ـ 840 هـ؛ ص52.
[949]) همان.
[950]) همان.
[951]) دانشنامه جهان اسلام؛ ج3، ص454.