به راستي امپراطوري بريتانياي كبير، دولتي است نمك شناس و قدردان. اين قدرداني و نمك شناسي، در ماجراي مردن عبدالبهاء رخ مي نمايد و هنگامي كه عباس افندي از دنيا مي رود:
«وزير مستعمرات حكومت اعليحضرت پادشاه انگلستان مستروينستون چرچيل [1] (Mr. Winston Churchil) به مجرد انتشار اين خبر، پيامي تلگرافي به مندوب سامي [جانشين و وكيل والاي پادشاه انگليس] فلسطين، سر هربرت ساموئل [2] Sir. Herbert Samuel
صادر و از معظم له تقاضا نمود: «مراتب همدردي و تسليت حكومت اعليحضرت پادشاه انگلستان را به جامعه ي بهائي ابلاغ نمايد.»
مندوب سامي، مصر، وايكونت النبي Allenby Viscount نيز مراتب تعزيت و تسليت خويش را به وسيله ي مندوب سامي فلسطين بدين مضمون اعلام نمود:
«به بازماندگان فقيد سر عبدالبهاء عباس افندي و جامعه ي بهائي تسليت صميمانه ي مرا به مناسبت فقدان قائد جليل القدرشان، ابلاغ نمائيد.»
... فرمانده ي كل قواي اعزامي مصر، جنرال كنگريو [3] General Congreve از طريق مندوب سامي فلسطين، تلگراف ذيل را مخابره نمود: «متمني است احساسات عميقه ي همدردي مرا به خاندان سرعباس بهائي ابلاغ نمائيد.»
جنرال سرآتورماني Monye Arthur Sir General، مدير كل سابق فلسطين، با ارسال شرحي مخصوص، عواطف قلبيه و احترامات و تكريمات فائقه ي خويش را نسبت به هيكل مبارك ابراز و به مناسبت ضايعه ي عظيمي كه متوجه عائله ي مباركه گرديده، اظهار غم و تأسف شديد نمود [4] .
يك تحليل گر تاريخ، هنگامي كه اين گونه ابراز احساسات و عواطف ژنرال ها و سرهاي انگليسي را مي خواند، به خوبي پي مي برد كه امپراطوري انگليس تا چه
اندازه از فقدان كسي كه بي ترديد نقشي كليدي در فتح فلسطين داشته، غمگين است! از همين روست كه همان جناب سرهربرت ساموئل، در تشييع جنازه ي سرعباس افندي، شركت مي كند.
ما را ببخشاييد كه مرتب از شما خواننده ي گرامي تقاضا مي كنيم تا حوادث پيشين را به ياد بياوريد! يادتان مي آيد كه در داستان اعدام باب هم كنسول دولت روسيه، اشك تمساح مي ريخت و ابراز همدردي و احساس دل سوزي مي كرد؟
البته - چنان كه پيش تر هم اشاره كرديم - بهائيان ساده لوح، بر اثر تلقينات پيشوايان و مبلغان، تمامي اين ابراز احساسات را الاهي و آسماني و نشانه ي عظمت و بزرگي مقام و منزلت روحاني پيشوايان خويش مي پندارند؛ ولي خردمندان و هوشياران تاريخ دان و تاريخ خوان و تحليل گران حوادث آن روزگاران، لطائف و دقائق ديگري درمي يابند.
پاورقي:---------------------------------------------------------
[1] سر وينستون لئونارد اسپنسر چرچيل (Sir Winston Leonard Spencer Churchill) (1874 - 1965) سياستمدار، سرباز، و نويسنده انگليسي. نخست وزير انگلستان (1940 - 45 و 1951 - 55). اولين فعاليت نظامي او در كوبا بود كه به عنوان گزارشگر براي روزنامه لندني ديلي گرافيك (Daily Graphic) حضور داشت. مقاومت او در حفظ انگلستان در مقابل آلمان در سالهاي دشوار 1940 - 42 بسيار بااهميت بود. قبل از ورود آمريكا به جنگ (جهاني دوم)، رئيس جمهور وقت آمريكا، فرانكلين رزولت را در دريا ملاقات كرد؛ دو بار به مسكو رفت (1942 و 1944)؛ و در كنفرانس هاي بين المللي طولاني شركت كرد (كنفرانس هاي كازابلانكا، كايرو، تهران، كوبك، يالتا، پوستدام). در 1953 نشان knighthood را دريافت نمود و در همان سال، به خاطر سخنراني هاي عمومي و زبان تاثير گذارش، نوبل ادبيات به او اعطا شد.
[2] هربرت لوئيس ساموئل، واي كنت ساموئل اول (Herbert Louis Samual, 1st Viscount Samuel(1870 - 1963 سياستمدار بريتانيايي. در سال 1902 به عنوان ليبرال (Liberal) وارد پارلمان انگلستان شد. در 1918 جايگاهش را در پارلمان از دست داد اما در فلسطين به عنوان اولين نماينده بلند مرتبه بريتانيا فعاليت مي كرد (1920 - 25)، و در 1925 - 26 رئيس انجمن سلطنتي اكتشاف در صنعت ذغال سنگ بود. او در سال 1931 - 35 رهبر حزب ليبرال شد. در 6 نوامبر 1870 در خانواده اي اشرافي يهودي - ارتدوكس (خانواده معروف ساموئل - مونتاگ) به دنيا آمد. ساموئل هربرت نماينده پارلمان بريتانيا و اولين وزير يهودي است كه به كابينه دولت بريتانيا راه يافت. او از اعضاي حزب آزادي خواه انگلستان بود. چرچيل به او لقب «شاه ساموئل» داده بود.
ساموئل هربرت در سال 1924 طرحي را مبني بر تأسيس يك دولت يهودي ارائه داد كه در ضمن از منافع انگلستان هم در منطقه پاسداري كند. از اين رو در سال 1925 (1294 شمسي) طرحي را در مورد آينده ي فلسطين به هيات وزيران مجلس بريتانيا داد و بلافاصله پيشنهاد ديگري را پيرامون تأسيس يك كشور يهودي در فلسطين به پارلمان انگلستان تقديم داشت. وي در آن پيشنهاد متذكر شد كه فلسطين به صورت كشور تحت الحمايه ي انگلستان در آيد تا يهوديان بتوانند به خريد زمين و بسط خاك و برپايي شهرك هاي يهودي نشين بپردازند. او همچنين خواستار اولويت هائي براي مهاجرت يهوديان به فلسطين گرديد.
پس از پايان جنگ جهاني اول، شوراي عالي متفقين، قيموميت فلسطين را به دولت بريتانيا واگذارد و در 30 ژوئن 1920 سر هربرت ساموئل به علت داشتن خوي و منش صهيونيستي و استعماري به عنوان اولين كميسر عالي انگلستان در فلسطين برگزيده شد. او در 2 فوريه 1963 درگذشت.
[3] درباره ي اين شخص، بيش از آن چه در متن آمده است، اطلاعاتي به دست نياورديم.
[4] قرن بديع 323:3.