ادامه مطلب
( اَيـْنَ مـَنْ بـَنـَى الْقـُصـُورَ وَ الدَّسـاكـِرَ وَ هـَزَمَ الْجُيُوشَ وَ الْعَساكِرَ وَ جَمَعَ اْلاَمْوالَ وَ الذَّخـائِرَ وَ حـازَ اْلا ثـامَ وَ الْجَرائِرَ اَيْنَ الْمُلُوكَ وَ الْفَراعِنَةُ وَ اْلاَكاسِرَةُ وَ السَّياسِنَةُ اَيْنَ الْعـُمـّالُ وَ الدَّهاقِنَةُ اَيْنَ ذَوْوالنَّواحى وَالرَّساتيقِ وَ اْلاَعْلامِ وَ الْمَناجيقِ وَ الْعُهُودِ وَ الْمَواثِيقِ: )
كَاَنْ لَمْ يَكُونُوا اَهْلَ عِزَّ وَ مَنْعَةٍ
وَ لا رُفِعَتْ اَعْلامُهُمْ وَ الْمَناجِقُ
وَ لا سَكَنُوا تِلْكَ الْقُصُورَ الَّتى بَنَوْا
وَ لا اُخِذَتُ مِنْهُمْ بِعَهْدٍ مَواثِقُ
وَ صاروُا قُبُورا دارِساتٍ وَ اَصْبَحَتْ
مَنازِلُهُمْ تَسْفى عَلَيْها الْخَوافِقُ(53) ؛
كـجـايـنـد آنـان كـه بـنـيـان قـصـور و دسـاكـر نهادند و جيوش و عساكر را منهزم ساختند و امـوال و ذخـايـر فـراهـم آوردند و حامل آثام و حائز جرائر شدند. كجايند پادشاهان جهان و فـراعـنـه زمـان و اكـاسـره روزگـار و سـلاطـيـن بـنـى سـاسـان ، كـجـايـنـد عمال و دهقانان و دارندگان نواحى و صاحبان اعلام و مناجيق و عهود و مواثيق ، گويا هرگز اهـل عـزت و سـلطـنـت نـبـودند و دور باش عظمت و سلطنت نداشتند، در هيچ ميدانى رايات جنگ نـيـفراشتند و سنگهاى منجنيق نينداختند، و در اين قصور كه با اين همه غررور و سرور بر پاى كردند سكون نگرفتند و با هيچ عهد و پيمانى اطمينان نجستند، همه در گورهاى كهنه مـنـزل گـزيـدنـد و بـا خـاك گـور يـكـسـان شـدنـد و منازل ايشان را صرصر دوانهى از خاك حوادث انباشته داشت .
خاك شد آن كس كه در اين خاك زيست
خاك چه داند كه در اين خاك چيست
هر ورقى چهره آزاده ايست
هر قدمى فرق ملك زاده ايست
خاك تو آميخته رنجها است
در دل اين خاك بسى گنجها است
گنج امان نيست در اين خاكدان
مغز وفا نيست در اين استخوان
چونكه سوى او بودت بازگشت
بر سر اين خاك چه بايد نشست
( (وَ لَقَدْ اَخَذَ مِنْها مَنْ قالَ) )
اَيْنَ الْمُلُوكُ وَ ذُوالتّيْجانِ مِنْ يَمَن
وَ اَيْنَ مِنْهُمْ اَكاليلٌ وَ تيجانُ
وَ اَيْنَ ما شادَهُ شَدّادُ فِى اْلاِرَمِ
وَ اَيْنَ ما ساسَُه فِى الْفُرْسِ ساسانُ
وَ اَيْنَ ما حازَهُ قاروُنُ مِنْ ذَهَبٍ
وَ اَيْنَ عادٌ وَ شَدّادٌ وَ قَحْطانُ
اَتى عَلَى الْقَوْمِ اَمْرٌ لا مَرَدَّلَهُ
حَتى قَضَوْ اَفَكَاَنَّ الْقَوْمَ ما كانُوا
وَ صار ما كانَ مِنْ مُلْكٍ وَ مِنْ مَلِكٍ
كَما حَكى عَنْ خِيالِ الطّيْفِ اَسْنانُ
و در ندبه ديگر مى فرمايد:
( فـَانـْظـُرْ بـِعـَيـِنْ قَلْبِكَ اِلى مَصارعِ اَهْلِ الْبَذَخِ وَ تَاءَمَّلْ مَعاقِلَ الْمُلُوكِ وَ مَصانِعَ الْجـَبـّاريـنَ وَ كـَيـْفَ عَرَكَتْهُمُ الدُّنيا بِكَلاكِلِ الْفَنآءِ وَ جاهَرَتْهُمْ بِالْمُنْكَراتِ وَ سَحَبَتْ عـَلَيـْهـِمْ اَذْياَل الْبَوارِ وَ طَحَنَتْهُمْ طَحْنَ الرَّحا لِلحَبِّ وَ اسْتَوْدَعَتْهُمْ هَوْجَ الرِّياحِ تَسْحَبُ عَلَيْهِمْ اَذْيا لَها فَوْقَ مَصارِعِهِمْ فى فَلَواتِ اْلاَرْضِ: )
فَتِلْكَ مَغانيهِمْ و هذى قُبُورُهُمْ
تَوارَثَها اَعْصارُها وَ حريقُها(54)
مـؤ لف گـويـد: كـه اگـر مـا بـخـواهـيـم زيـادتـر از ايـن فـقـره از ايـن نـدبـه شـريـفـه نقل نماييم از وضع كتاب خارج مى شويم شايسته است به همين مقدار اكتفا نماييم . و چون در ايـن كـلمـات حـضـرت امـام زيـن العـابـديـن عـليـه السـلام امـر فـرمـوده كـه از روى تـاءمـّل و تـعـقـّل بـا ديـده دل بـه مـصـارع و مـقـابـر گـردنـكـشـان و مـعـاقـل حـصـيـنـه و قـصـور رفيعه پادشاهان و عمارات و مصانع جباران نظر كنيم و عبرت گـيـريـم ، پـس سـزاوار اسـت كـه ايـن اشـعـار حـكـيـم خاقانى را كه مناسب اين مقام است در ذيل آن عوض ترجمه ، نقل نماييم :
هان اى دل عبرت بين از ديده نظر كن هان
ايوان مداين را آيينه عبرت كن
يك ره ز ره دجله منزل به مداين كن
وز ديده دوم دجله بر خاك مداين ران
از آتش حسرت بين بريان جگر دجله
خود آب شنيدستى كاتش كندش بريان
هر گه به زبان اشك آوازده ايوان را
تا آنكه به گوش دل پاسخ شنوى زايوان
دندانه هر قصرى پندى دهدت نونو
پند سر دندانه بشنو زبن دندان
گويد كه تو از خاكى و ما خاك توييم اكنون
گامى دوسه بر ما نه اشكى دوسه هم بفشان
از نوحه جغد الحق ماييم بدرد سر
از ديده گلابى كن درد سر ما بنشان
آرى چه عجب دارى كاندر چمن گيتى
جغد است پى بلبل ، نوحه است پس از الحان
اينست همان درگه كو راز شهان بودى
حاجب ملك بابل هند و شه تركستان
اينست همان ايوان كز نقش رخ مردم
خاك در او بودى ايوان نگارستان
از اسب پياده شو بر نطع زمين رخ نه
زير پى پيلش بين شه مات شده نعمان
مست است زمين زيراك خورده است بجاى مى
در كاس سر هرمز خون دل نوشروان
كسرى و ترنج زر پرويز و به زرين
بر باد شده يكسر با خاك شده يكسان
پرويز بهر بزمى زرين تره گستردى
كردى ز بساط زر زرين تره را بستان
پرويز كنون گمشد زان گمشده كمتر گوى
زرين تره كو بر گور و كم تركوا بر خوان
گويى كه كجا رفتند اين تاجوران يك يك
زايشان شكم خاكست آبستن جاويدان
خون دل شيرين است آن مى كه دهد ( رزبان ) (55)
زاب و گل پرويز است آن خم كه نهد دهقان
از خون دل طفلان سر خاب رخ آميزد
اين زال سفيد ابر و وين مال سيه پستان