فصل نهم: در بـيـان مـختصرى از احـوال خويشان پيغمبر صلى اللّه عليه و آله و سلّم

شـيخ طبرسى و ديگران روايت كرده اند كه آن حضرت را نُه عمو بود كه ايشان فرزندان عـبـدالمـطـّلب بـودنـد، حـارث و زبـيـر و ابـوطـالب و حـمـزه و غَيداق (347)و ضِرار(348) و مُقَوّم (349) و ابولهب و عبّاس ، و حارث بزرگترين فرزندان عبدالمطّلب بود و عبدالمطّلب را به آن سبب (ابوالحارث ) مى گفتند و با او در حـفـر جـاه زمـزم شـريـك بـود و فـرزنـدان حـارث ، ابـوسـفـيـان و مـُغـَيـْرَه و نـَوْفـل (بـر وزن جـوهر) و ربيعه و عبد شمس بودند(350) و ابوسفيان برادر رضـاعـى پـيـغمبر صلى اللّه عليه و آله و سلّم بود به سبب شيرى كه از حليمه سعديّه خـورده بـود، و به حضرت رسول صلى اللّه عليه و آله و سلّم شبيه بود، در سنه بيست وفـات كـرد و در بـقـيـع بـه خـاك رفـت و بـه قـولى در خـانـه عـقيل بن ابى طالب مدفون شد.
و از نَوْفَل چند فرزند بماند از جمله فرزندان او ، مغيرة بـن نـوفل است و او همان است كه ابن ملجم مرادى ملعون را گرفت بعد از آنكه ضربت بر آن حضرت زده بود و فرار مى كرد. در تاريخ است كه او قاضى بود در زمان عثمان و در صـفـّيـن بـا حـضـرت امـيـرالمـؤ مـنين عليه السّلام حاضر بود و بعد از اميرالمؤ منين عليه السّلام اُمامه بنت ابى العاص بن ربيع را تزويج كرد؛ امامه از براى او يحيى را بزاد و ربيعة بن حارث همان است كه پيغمبر صلى اللّه عليه و آله و سلّم در فتح مكّه فرمود:
(اَلا اِنَّ كـُلَّ مُاثَرَةٍ كانَتْ فِي الْجاهِلِيَّةِ مَوْضُوعَةٌ تَحْتَ قَدَمَىّ وَدِمآء الْجاهِلِيَّةِ مَوْضُوعَةٌ وَاِنَّ اَوَّلَ دَمٍ اَضَعُ دَمَ اِبْنِ رَبيعَةِ بْنِ الحارثِ).
چـه آنـكـه يـك پـسرش در جاهليت به قتل رسيده بود. و عبّاس بن ربيعه شجاعتش در صفين مشهور است و عبدشمس بن حارث را حضرت رسول صلى اللّه عليه و آله و سلّم عبداللّه نام كـرد و گـفـتـه شـده كـه فـرزنـدان او در شام هستند، و ابوطالب با عبداللّه پدر حضرت رسـول صـلى اللّه عـليه و آله و سلّم و زبير از يك مادر بودند و مادر ايشان فاطمه دختر عَمرو بْنِ عائذِ بْن عِمْران بْن مَخْزوُم بود، و نام ابوطالب عبدمناف بود و او را چهار پسر بـود، طـالب و عـقـيـل و جـعـفـر و عـلى عـليـه السـّلام و نـقـل شـده كـه مـابـيـن هـر يـك از ايـن چـهـار بـرادر ده سـال فـاصـله بـوده و ابـوطـالب دو دخـتـر داشـت ، امـّهـانـى كه نامش فاخته بود و جُمانه (351) و مـادَرِ هـمه فاطمه بنت اسد بن هاشم بن عبدمناف بود. و از همه فرزند مـانـد بـغـيـر از طـالب ، و جـُمـانه زوجه سفيان بن الحارث بن عبدالمطّلب بوده و امّهانى زوجـه ابـو وهـب هـُبـَيْرَة بن عمرو مخزومى بوده و از او اولاد آورد كه يكى از آنها جُعدة بن هـُبـَيـْرَه اسـت كـه فـارِس مـيـدان حـرب و شجاع بوده و از جانب حضرت اميرالمؤ منين عليه السـّلام امـارت خـراسـان داشـت . و ابـوطـالب پـيـش از هـجـرت حـضـرت رسـول صـلى اللّه عـليـه و آله و سـلّم بـه سـه سـال بـه رحـمـت الهـى واصـِل شـد و بـه قـولى بعد از سه روز از وفات او، وفات خديجه واقع شد و حضرت رسـول صـلى اللّه عـليـه و آله و سـلّم آن سـال را (عامُ الْحُزْن ) نام نهاد و ما ذكر كرديم وفات اين دو بزرگوار را در فصل شش .
و امـّا عباس ؛ كُنْيَت او ابوالفضل بود و سقايت زمزم با او بود و در جنگ بدر اسلام آورد و در مدينه در آخر ايّام عثمان وفات يافت و در آخر عمر نابينا شده بود و مادر او و ضرار، نـُتـَيـْله بـود و او را نـُه پـسـر و سـه دخـتـر بـود، عـبـداللّه و عـبـيـداللّه و فـضـل و قـُثـَم(352) و مـَعْبد(353) و عبدالرّحمن و تَمّام و كُثَيِّر و حـارث و امـّحـبـيـب و آمـنـه و صـفـيـّه . و مـادر امـّحـبـيـب و شش برادر كه اسمشان مقدّم ذكر شد امـّالفـضـل لُبـابـَه دخـتـر حارث هلالى خواهر ميمونه دختر حارث زوجه پيغمبر صلى اللّه عـليـه و آله و سـلّم بوده و با آنكه امّالفضل ايشان را در يك خانه بزاد مدفن ايشان از هم دور افـتـاده ، قـبـر فـضـل در (اجـنـاديـن ) از اراضـى روم اسـت ، و مـَعـْبد و عبدالرّحمن در (افريقيّه ) است ، و عبداللّه در طائف ، و عبيداللّه در يَمَن ، و قُثَم در سمرقند است .
و بَغَوى گفته كه امّالفضل زنـى اسـت كـه بـعـد از خـديجه ـ رضى الله عنهاـ اسلام آورده . و بعضى اولاد عبّاس را ده پـسـر گـفـتـه انـد بـه زيـادتى عون ؛ و مؤ يّد اين كلام تصريح عبّاس است به عدد آنها؛ چـنـانـچـه شـيـخ شـهيد ثانى در (شرح دِرايه )(354) خود فرموده كه (تَمام )(355) از همه پسران عبّاس كوچكتر بوده و عبّاس او را در برمى گرفت و مى گفت :
شعر :
                                                  تَمُّوا بِتَمامٍ فَصاروُا عَشَرة
                                                                                                    يا رَبِّ فَاجْعَلْهُمْ كِراما بَررَة
                                                  وَاجْعَلْ لَهُمْ ذِكْرا وَاَنْمِ الشَّجَرَة (356)
و امـّا ابـولَهـَب پـس فـرزنـدان او عـُتـْبـَه و عـُتـَيْبَه و مُعْتَبّ و دُرَّة بودند و مادر ايشان امـّجـمـيـل ـ خـواهـر ابـوسـفـيـان ـ است كه حق تعالى او را (حَمَّالة الْحَطَب ) فرموده است . و حـضرت رسول صلى اللّه عليه و آله و سلّم را شش عمه بود از چند مادر اُمَيْمَه و امّحكيم يا اُمّ حـكـيـمـه و بـَرَّة و عـاتـكـه و صـفيه و اَرْوى (357). امّا اميمه كه بعضى او را فاطمه گفته اند پس او زوجه جحش بن ريان بوده ، و از او عبداللّه و عُبيداللّه و ابواحمد و زينب و حَمْنَه (358) و امّحبيبه آورده . و زينب همان است كه زوجه زيد بن حارثه بـود، زيـد او را طـلاق داد و حـق تـعـالى او را بـه پـيـغـمـبر صلى اللّه عليه و آله و سلّم تزويج فرموده .
و امـّا ام حـكـيم بن عبدالمطّلب ؛ پس او زوجه كُزَيْر(359) بن ربيعة بن حبيب بن عـَبـْد شـمـس بـن عـبـدمناف بوده ، و از او عامر را آورد و او پدر عبداللّه عامر است كه والى عراق و خراسان بود از جانب عثمان . و امّا بَرَّة بنت عبدالمطّلب ؛ پس زوجه اَبُورُهْم بوده و بـعـد از او زوجـه عـبـدالاسـد بـن هـلال مـخـزومـى شـده و از بـراى او زائيـده ابوسلمه را و ابـوسـلمـه اسـمـش عـبـداللّه اسـت و او اوّل كس است كه مهاجرت كرد به حبشه با زوجه اش اُمّسَلَمه پس از آن هجرت كرد به مدينه و در بَدْر و اُحُد حاضر بود و در اُحُد جراحتى يافت و به آن زخم وفات كرد و بعد از او ، حضرت پيغمبر صلى اللّه عليه و آله و سلّم زوجه اش اُم سَلَمه را تزويج فرمود.
و امـّا عـاتـكه بنت عبدالمطّلب ؛ پس او زوجه عُمَيْر بْن وَهَب بوده پس از آن زوجه كلدة بن عـبـدمناف بن عبدالدّار شد و امّا صفيّه بنت عبدالمطّلب ؛ پس او زوجه حارث بن حرب بن اميّه بود و بعد از او عوّام بن خُوَيْلد ـ برادر حضرت خديجه ـ او را خواست و از وى زُبَيْر به هـم رسـيـد. و روايـت شده كه در وقت وفات حضرت عبدالمطّلب اين شش دختر همگى حاضر بـودند، عبدالمطّلب با ايشان فرمود كه بر من بگرئيد و مرثيه بگوئيد و بخوانيد كه قبل از مرگ بشنوم . پس هر يك قصيده اى در مرثيه پدر بگفتند و بخواندند، عبدالمطّلب آن مرثيه را بشنيد آنگاه از جهان بگذشت .