آئين ، كليات/ تركيبى از ديگر معتقدات
دين مانى تركيبى است از معتقدات مردم بابل و ايران و اصول بودائى و مسيحى . در نظر وى رستگارى همگانى و متحد ساختن تعاليم و آداب و رسوم قديم است . در نظر مانى دو نيكى و بدى در مقابل يكديگر قرار دارند. نيكى و نور و روح در يك طرف ، بدى و تاريكى و جسم در سمت ديگر است . جهان تركيبى از نيك و بد است . مانند انسان كه هم داراى جسم است و هم روح دارد، در نتيجه اتحاد نيكى و بدى در آن هويدا است . روح در زندان بدن بسر مى برد و بايد از طريق تعاليم مانوى آن را آزاد ساخت . چون ارواح پاك شدند و جاى طبيعى خود را در آسمان نور بدست آوردند، انقلاب عمومى بوجود مى آيد و پايان عمر كنونى جهان يا جهان كنونى اعلام مى گردد.
به عقيده مانى ، كتاب عهد قديم متعلق به امير تاريكى است و نوشته هاى پولس رسول بى ارزش است . عيسى پيامبر راستين نور است و زندگى جسمانى و مرگ او صورت ظاهر است . مانى همان روح القدس است كه ظهور او را حضرت عيسى قبلا خبر داده است و وظيفه دارد در تكميل اديان بكوشد. پيروان مانى دو دسته اند: گروه اول ((برگزيدگان )) يا مردم بسيار نيكوكار كه ازدواج نمى كردند و گوشت (بجز ماهى ) و شراب نمى خوردند. گروه دوم : ((شنوندگان )) كه زندگى معمولى داشتند و ازدواج مى كردند، ولى بايد از مال پرستى و دروغگويى دورى كنند و گرد آن امور نگردند. در دين مانى روزه گرفتن و نماز خواندن براى خورشيد و ماه و منبع نور معمول بود و نيز آدابى بشرح زير است :
1- مراسم وارد ساختن مردم به دين .
2- تعميد يا نام گذارى .
3- اتحاد يا تقديس برادرانه غذاى مشترك .
مرگ نيز گاهى عنوان تسلى و تسليت داشت .(5)