قرآن مجيد كعبه و بيت حرام را با جمله «قياماً لِلنّاس» توصيف مي كند آنجا كه مي فرمايد:
«جَعَلَ اللَّهُ الْكَعْبَةَ الْبَيْتَ الْحَرامَ قِياماً لِلنَّاسِ وَالشَّهْرَ الْحَرامَ وَالْهَدْيَ وَالْقَلائِدَ ذلِكَ لِتَعْلَمُوا اَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ ما فِي السَّمواتِ وَما فِي الأَرْضِ وَاَنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَي ءٍ عَليمٌ.» [1] .
«خداوند كعبه را قوام (حيات) مردم قرار داده و همچنين ماه حرام و قربانيهاي بي نشان و با نشان را. اين احكام به خاطر آن است كه بدانيد خداوند به آنچه كه در آسمانها و زمين است، و به همه چيز دانا است.»
كلمه قيام كه در اين آيه آمده، در آيه ديگري نيز آمده است، آنجا كه مي فرمايد:
«وَلا تُؤتُوا السُّفَهاءَ أَمْوالَكُمْ الَّتي جَعَلَ اللَّهُ لَكُمْ قِياماً.» [2] .
«هرگز اموال خود را كه خداوند وسيله قوام زندگي شما قرار داده، به دست سفيهان نسپاريد.»
«قيام» در اينجا به معناي «قوام» است و در حقيقت مرادف با الفاظ «عماد» و «سناد» مي باشد و معناي آيه اين است كه: «مراسم حج و زيارت كعبه و حضور در كنار خانه خدا، قوام زندگي دنيوي و اخروي جامعه اسلامي است.»
اجتماع در موسم، نه تنها حيات معنوي مسلمانان را تأمين مي كند بلكه مايه تأمين همه نوع عنصري است كه در حيات فردي و اجتماعي ما دخالت دارد، دقت در معناي آيه ما را به يك معناي وسيع رهبري مي كند و آن اين كه آنچه با مصالح مسلمين در ارتباط است و قوام حيات و كيان آنها به شمار مي رود در اين مراسم تأمين مي شود، آيا با چنين اطلاق و گسترده گويي، جا دارد كه ما آن را فقط و فقط در مصالح مربوط به عبادت و پرستش خلاصه كنيم؟
چه مصلحتي بالاتر از يك عمل سياسي كه به مسلمانان در برابر استعمار و استثمار تشكل و وحدت و سپس مقاومت و ايستادگي بخشد و آنان را در صف واحدي قرار دهد كه همگي در برابر دشمن جبهه واحدي تشكيل دهند. قرآن به اولياي سفيهان اجازه نمي دهد كه اموال خود را، كه مايه قوام زندگي آنها است، به سفيهان بسپارند و مي فرمايد:
«اموال خود را كه وسيله قووام زندگي شما است به دست سفيهان نسپاريد.»
آيا با توجه به مضمون اين آيه، صحيح است موسم حج در اختيار كساني قرار گيرد كه آن را نمي شناسد و از نقش آن در حيات پوياي مسلمين بكلي غافلند؟
براي اين كه خواننده گرامي از نظر مفسّران، كه همگي بر محور واحدي دور مي زنند، آگاه شود، برخي از تصريحات آنان را پيرامون جمله «قِياماً لِلنَّاس» مي آوريم:
طبري مي گويد: خداوند كعبه و بيت الحرام را براي مردم قوام (زندگي) قرار داده است.
آنگاه اضافه مي كند:
«وَجَعَلَها مَعالِمَ لِدينِهِمْ وَمَصالِحَ أُمُورِهمْ»
«كعبه را محل نشانه هاي آيين مردم و پايگاه مصالح امور آنها قرار داده است.» [3] .
مؤلف «المنار» در تفسير آيه ياد شده چنين مي نويسد:
«خداوند كعبه را قوام كارهاي ديني مردم قرار داده؛ بگونه اي كه تهذيب گر اخلاق آنان و پرورش دهنده نفوسشان است، آنهم از طريق فريضه حج كه بزرگترين ركن دين ماست و آن عبادتي است معنوي كه ابعاد اقتصادي و اجتماعي را در بردارد.»
آنگاه اضافه مي كند:
اين «جعل» در آيه «جَعَلَ اللَّه...» اعم از جعل تكويني و تشريعي است كه تضمين گر همه نوع مصالح ديني و دنيوي مردم است. [4] .
* * *
[1] مائده: 97.
[2] نساء: 5.
[3] تفسير طبري، ج 7، ص 49.
[4] المنار، ج 7، ص 119.