شبهه:

حديثى كه فريقين آن را نقل كرده اند حاكى از آن است كه با مرگ انسان كارنامه عمل او بسته مى گردد(1) مگر در سه مورد:
1. صدقه جاريه،
2. علمى كه ديگران از آن بهره مى گيرند،
3. فرزند صالحى كه در حق انسان دعا كند.
پس بهره گيرى انسان پس از مرگ منحصر به اين سه مورد است در حالى كه بهره گيرى از عمل ديگران از اين موارد سه گانه نيست.

پاسخ

حديث ياد شده ناظر به آن رشته كارهايى است كه انسان به طور مستقيم انجام مى دهد و ناگفته پيدا است كه با مرگ انسان كليه كارهايى كه خودش مبدأ آن بود گسسته و نابود مى شود مگر اين سه مورد كه وجود آنها باقى است و اثر آن جاودانه مى باشد و با مرگ انسان از بين نمى روند.در اين صورت حديث به پاداشى كه از عمل ديگرى نصيب انسان مى شود ارتباطى ندارد.

اصولاً پيكره حديث چه مستثنى « انقطع عمله» و چه مستثنى منه« إلاّ من ثلاث» ناظر به اعمالى است كه خود انسان به طور مستقيم انجام مى دهد و همگى با مرگ او گسسته مى شود جز اين سه عمل كه نتيجه دايمى دارد. و محور گفتگو مربوط به اين نوع كارها است و ارتباطى به پاداشى كه از عمل ديگرى به انسان مى رسد ندارد.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1 . متن حديث چنين است: إذا مات الإنسان، انقطع عمله إلاّ من ثلاث: صدقة جارية، أو علم ينتفع به، أوولد صالح يدعو له.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------