گفتار اول: انواع و مصادیق پلورالیسم
بهره مندي يكسان اديان از حق و باطل
در این نوع از پلورالیسم، مدعي شده اند كه همه ي اديان از عناصر و معاني حق و باطل به يكسان بهره مند هستند. بنابراين در هر دين و آييني هم حق وجود دارد و هم باطل. روشن است كه اين معناي (پلوراليسم ديني) از نظر قرآن و تفكر اسلامي قابل قبول نيست؛ زيرا خداوند در قرآن کریم می قرماید : إِنَّ الَّذينَ يَكْفُرُونَ بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ وَ يُريدُونَ أَنْ يُفَرِّقُوا بَيْنَ اللَّهِ وَ رُسُلِهِ وَ يَقُولُونَ نُؤْمِنُ بِبَعْضٍ وَ نَكْفُرُ بِبَعْضٍ وَ يُريدُونَ أَنْ يَتَّخِذُوا بَيْنَ ذلِكَ سَبيلاً (150)
أُولئِكَ هُمُ الْكافِرُونَ حَقًّا وَ أَعْتَدْنا لِلْكافِرينَ عَذاباً مُهيناً (151)
ترجمه: كساني كه مي خواهند بين خدا و پيامبرانش جدايي بيندازند و مي گويند به برخي ايمان مي آوريم و به برخي كافر مي شويم، اينان در حقيقت كافرانند.1
اديان همگي راه هايي به سوي حق هستند
در معناي دوم پلوراليسم ديني به اين معني كه اديان همگي و به يكسان راه هايي به سوي حق هستند و از اين نظر فرقي با یکديگر ندارند، نيز ايرادهاي تئوريك و تناقضاتي وجود دارد؛ چگونه مي توان آيين مسيحيت معتقد به تثليث را كه در قرآن كريم آیه ی لَقَدْ كَفَرَ الَّذينَ قالُوا إِنَّ اللَّهَ ثالِثُ ثَلاثَةٍ وَ ما مِنْ إِلهٍ إِلاَّ إِلهٌ واحِدٌ وَ إِنْ لَمْ يَنْتَهُوا عَمَّا يَقُولُونَ لَيَمَسَّنَّ الَّذينَ كَفَرُوا مِنْهُمْ عَذابٌ أَليمٌ 2 (73) ترجمه : آنها كه گفتند: «خداوند، يكى از سه خداست» (نيز) بيقين كافر شدند معبودى جز معبود يگانه نيست و اگر از آنچه مىگويند دست بر ندارند، عذاب دردناكى به كافران آنها (كه روى اين عقيده ايستادگى كنند،) خواهد رسيد. (73) صراحتاً مورد نفي قرار گرفته و حتي معتقدان به آن كافر دانسته شده اند با دين اسلام يكسان و برابر شمرد؟
در حالي كه مقصد آيين مسيحيت كنوني شرك آلود است و مقصد اسلام تماماً توحيدي است. به لحاظ احكام نيز تفاوت هايي در حد تناقض ميان دو آيين وجود دارد كه نمي توان آن ها را مصداق مسيرهايي مختلف به راهي واحد بر شمرد و لذا يكسان دانست؛ مثلاً در آيين بوديسم اساساً وجود خدا نفي مي گردد، حال چگونه مي توان اسلام و بوديسم را راه هايي به سمت يك مقصد واحد دانست؟
___________________________________________________________
1- سوره ي نساء آیه 150
2- سوره ي مائده،آيه ي 73