صراط همان پلي است كه بر روي جهنم كشيده شده و همگان بايد از روي آن عبور كنند، آري راه بهشت از روي جهنم مي گذرد!
«و ان منكم الا واردها كان علي ربك حتما مقضيا، ثم ننجي الذين اتقوا و نذر الظالمين فيها جثيا، همه شما (بدون استثنا) وارد جهنم مي شويد، اين امري است حتمي و قطعي بر پروردگارت، سپس آنها را كه تقوا پيشه كرده اند از آن رهايي مي بخشيم و ظالمان را، در حالي كه به زانو در آمده اند در آن رها مي سازيم ». [1] .
عبور از اين گذرگاه صعب العبور خطرناك بستگي به چگونگي اعمال انسانها دارد چنان كه در حديث معروفي مي خوانيم: منهم من يمر مثل البرق، و منهم من يمر مثل عدو الفرس، و منهم من يمر حبوا، و منهم من يمر مشيا، و منهم من يمر متعلقا، قد تاخذ النار منه شيئا و تترك شيئا، بعضي مانند برق از آن مي گذرند و بعضي همچون اسب تيز رو، بعضي با دست و زانو، بعضي همچون پيادگان و بعضي به آن آويزان مي شوند (و مي گذرند!) گاه آتش دوزخ از آنها چيزي را مي گيرد و چيزي را رها مي كند!» [2] .
اما «ميزان » چنانكه از نامش پيداست وسيله اي است براي سنجش اعمال انسانها، آري در آن روز همه اعمال ما را مي سنجند و ارزش و وزن هر يك را آشكار مي كنند:
«و نضع الموازين القسط ليوم القيمة فلا تظلم نفس شيئا و ان كان مثقال حبة من خردل اتينا بها و كفي بنا حاسبين، ما ترازوهاي عدل را در روز قيامت بر پا مي كنيم، و به هيچ كس كمترين ستمي نمي شود، حتي اگر به مقدار سنگيني يك دانه خردل (كار نيك و بدي) داشته باشد ما آن را حاضر مي كنيم و (جزايش را به او مي دهيم) و كافي است كه حساب كننده باشيم!». [3] .
«فاما من ثقلت موازينه فهو في عيشة راضية، و اما من خفت موازينه فامه هاوية، اما كسي كه در آن روز، ترازوهاي اعمالش سنگين است، در يك زندگي رضايتبخش خواهد بود، و كسي كه ترازوهايش سبك است جايگاهش دوزخ است!» [4] .
آري عقيده ما اين است كه نجات و رستگاري در آن جهان بستگي به اعمال انسانها دارد، نه آرزوها و پندارها، هر كس در گرو اعمال خويش است و بدون پاكي و تقوا كسي راه به جايي نمي برد: «كل نفس بما كسبت رهينة، هر انساني در گرو اعمال خويش است ». [5] .
اين شرح كوتاهي بود از چگونگي «صراط » و «ميزان » هر چند جزئيات آن براي ما معلوم نيست و همان گونه كه قبلا نيز گفته ايم چون سراي آخرت عالمي است بسيار برتر از جهاني كه در آن زندگي مي كنيم، درك همه مفاهيم آن براي ما زندانيان دنياي مادي مشكل يا غير ممكن است.
پاورقي ها: ---------------------------------------------------------------------------------------------
[1] سوره مريم، آيات 71 و 72.
[2] اين حديث با مختصر تفاوتي در منابع معروف شيعه و اهل سنت، مانند كنز العمال حديث 39036 و قرطبي، جلد 6، صفحه 4175 ذيل آيه 71 سوره مريم و صدوق در امالي خود آن را از امام صادق (ع) نقل كرده است. در صحيح بخاري نيز بابي ديده مي شود تحت عنوان «الصراط جسر جهنم » (صحيح بخاري، جلد 8، صفحه 146).
[3] سوره انبياء، آيه 47.
[4] سوره قارعه، آيات 6 تا 9.
[5] سوره مدثر، آيه 38.