کشور پاکستان با بیش از 804000 کیلومتر مربع وسعت در جنوب شرقی ایران قرار دارد . پاکستان بین 24 درجه و 30 درجه عرض شمالی و 62 درجه و 75 درجه طول شرقی قرار دراد . نواحی شمال و شمال غرب و نیز بلوچستان پاکستان ، حالت کوهستانی دراد . غیر از این دو ناحیه کوهستانی ، بعیه خاک پاکستان جلگه ای است که از آبرفتهای رودخانه سند وشعبات آن بوجود آمده است . آب و هوای شمال پاکستان معتدل ، جنوب آن گرم و مرطوب و پرباران بوده و بلوچستان آن آب و هوای گرم و خشک دارد . غیر از چهار استان : پنجاب ، سند ، مرز شمال غربی و بلوچستان سایر نواحی به صورت فدرال توسط قبایل پاکستان اداره می شود . مرکز حکومت آن اسلام آباد و از شهرهای مهم آن بندر کراچی ، لاهور7 پیشاور ، کویته ، و[213]راولپندی را می توان برشمرد . پاکستان از مراکز بزرگ 6 تمدن باستانی است . و تمدن دره ایندوس ( سند ) در 4500 سال قبل به نقطه اوج خود رسیده بود .
غالب سکنه 102 میلیونی پاکستان در کنار رود سند و دره های کوهستانی پنجاب سکونت دارند . استان پنجاب به تنهایی 56% سکنه را در داخل خود جای داده است . در حالی که بلوچستان با 44% مساحت کشور تنها 5% سکنه دارد . 2/97% مردم این سرزمین مسلمانند . اسلام در سال 94 هجری مطابق با 712 میلادی وارد پاکستان شد .
25% مسلمین پاکستان شیعه هستند و شهر کویته مرکز ایالت بلوچستان از مراکز مهم شیعیان است . در ناحیه بلتستان و گلگیت در مرز چین و پاکستان و نیز در پنجاب ، شیعیان سکونت دارند . شیعیان بزرگترین اقلیت این کشورند که در استقلال و ثبات سیاسی پاکستان نقش حساسی به عهده داشته اند . محمد علی جناح ( عائد اعظم ) بنیان گذار پاکستان ، نیز شیعه بود .
قدیمی ترین سازمان شیعی « آل آینه » یا شیعه کنفرانس نام دارد که مرکزش در شهرلکنهو هند بوده و هدف عمده آن متحد ساختن شیعیان در سراسر هند قدیم بود که بعدها اعضای آن در استقلال پاکستان کوشیدند . سازمان پاسداری از حقوق شیعیان ، دومین تشکیلات قدیم شیعیان است . گروههای شیعی پاکستان در راستای تحقق مسائل زیر به تشکیل خود می پردازند :
الف - صدرو مجوز تدریس کتب دینی خاص شیعه در سطوح ابتدائی و متوسطه برای دانش آموزان .
ب - تفکیک موقوفات شیعه از اهل سنت .
ج - آزادی شیعیان در برپائی مراسم عزاداری ماه محرم و عاشورای حسینی مهمترین گروهها شیعه که اداره حوزه های دینی و نیز حرکتهای سیاسی - مذهبی شیعیان را هدایت منمایند عبارتند از نهضت اجرای فقه جعفری شامل گروه علامه ساجد نقوی و گروه حامد علیشاه موسوی ؛ این نهضت بدین صورت پدید آمد که بزرگان شیعه پاکستان در نشستی که در 24 فروردین 1358ش مصادف با[214]12 اوریل 1979 در شهر بهکر ( در استان پنجاب ) تشکسل دادند و دو روز به طول انجامید مسئله حزب و رهبر را در اجتماعی بزرگ از شیعیان مطرح نمودند . شور و هیجان حاکم بر این جمعیت دوران انقلاب اسلامی ایران را تداعی می کرد و پس از بحث و گفتگو سازمانی بنام « نهضت اجرای فقه جعفری » بنیان نهاده شد که علامه مفتی جعفر حسین به عنوان نخستین رهبران برگزیده شد . متعاقب آن شیعیان به رهبری این نهضت در سال 1980م با محاصره ساختمان نخست وزیری در اسلام آباد خواسته های بر حق خود را عنوان نمودند . در شهرویر 1362 شمسی مفتی جعفر حسین فوت نمود و در این فاصله حامد علیشاه موسوی که مورد حمایت دولت بود ، کاندید شد . اما شورای عالی نهضت به اتفاق آراء علاه سید عارف حسین حسینی را به رهبری شیعیان و ریاست نهضت برگزید و از این پس در نهضت مذکور انشقاق پدید آمد . علامه عارف حسینی در نجف اشرف با امام خمینی ( قدس سره ) آشنا گردید و از محضر ایشان بهره های اخلاقی و سیاسی برد و با تاثیر پذیری از اندیشه های امام ، موضع گیری پرتحرکی را از خود بروز داد و سرانجام در 14/5/67 شمسی بدست یکی از مزدوران ضیاء الحق به شهادت رسید . ضیاء الحق با شیعیان مخالف بود و با وقوع انقلاب اسلامی ایران اعلام داشت : « برنامه ما حاکمیت بخشیدن به فقه حنفی است . »[216]
بین ایران و پاکستان مشترکات دیرینه ای وجود دارد زرا از آغاز قرن پنجم تا قرن سیزدهم در شبه قاره هند که این سرزمین تا سال 1947م جزو آن بود ، زبان فارسی به عنوان زبان رسمی قلمداد می گردید و در این مدت کتب زیادی به زبان فارسی نوشته شد . دپارتمان زبان فارسی دانشگاه پنجاب که در سال 1870 میلادی تاسیس شده به تدریس زبان فارسی تا سطح کارشناسی ارشد مشغول است . تعدادی از نسخ خطی ارزشمندی که توسط دانشوران ایرانی تالیف شده اکنون درک تابخانه های هند و پاکستان نگاهداری می شود . برخی فرهنگ ها و دستور زبانها همچون فرهنگ جهانگیری ، برهان قاطع و فرهنگ رشیدی در این شبه قاره تدوین یافته است . جلوه فرهنگی و معنوی اسلام را ایرانیان به مردمان[217]هندی نشان دارند و اغلب مروجین و مبلاغان اسلامی ، ایرانی تبار یا دست پرورده ایرانیان هستند . (1)
کشور پاکستان و هندوستان تا سال 1236ش ( 1947م ) که سال تاسیس این دو واحد سیاسی است . سرنوشت تاریخی مشترکی دارند و در این سال بود که به رهبری محمد علی جناح پاکستان در صحنه سیاسی جهان ظاهر گردید . پاکستان از آغاز شامل دو بخش شرقی و غربی بود که این دو بخش صدها کیلومتر با هم فاصفه داشتند ولی چون مردم قسمت شرقی احساس نمودند که حقوق اجتماعی ، سیاسی و اقتصادی آنان توسط قسمت غربی رعایت نمی شود ، به قیام و شورش برخاسته که در این جریان ، هند از بنگالیها حمایت نمی شود ، به قیام و شورش برخاسته که در این جریان ، هند از بنگالیها حمایت نمود و در سال 1971م ( 1350ش ) جنگی بین هند و پاکستان آغاز شد که به شکست پاکستان و استقلال بخش شرقی با عنوان بنگلادش منجر گردید . پاکستان با کشورهای غربی رابطه ای خوب دارد ولی روابطش با چین از اهمیت ویژه ای برخوردار است . در سال 1981م پس از سالها سردی روابط ، پاکستان و آمریکا روابط خود را تجدید نموده و گسترش دادند .
با وجود آنکه شیعیان درصد مهمی از پاکستان را تشکیل می دهند ولی در برخی مسائل سیاسی تحت فشار گروههای دیگرند .هراز گاهی وهابیون به بهانه های واهی عده ای از آنان را بخاک و خون می کشند و محاکم قضایی پاکستان نیز با دلایل غیر موجه ای به محاکمه و زندانی نمودن آنان می پردازند . به عنوان نمونه چندی پیش گروهی از شیعیان را بدلیل توهین به معاویه ابن ابی سفیان محاکمه کرده بودند . البته اهل سنت پاکستان که به دو گروه بریلوی و دیوبندی تقسیم می شوند به آن صورت اصطکاکی با شیعیان ندارند و گروه بریلوی که 80 % اهل سنت را در بر می گیرند طرفدار انقلاب اسلامی ایران هستند .
30% مردم پاکستان با سوادند 80% مردم در روستاها و بقیه در کانونهای شهری سکونت دارند . 33% تولید ناخالص آن محصولات کشاورزی تشکیل[218]می دهد اما بدلیل خشکی هوا و کمی وسعت مراتع دامپروری در آن توسعه آن چنانی ندارد . 18% تولید ناخالص آن از بخش صنعت بدست می آید . (2)طول راههای شوسه پاکستان به 108530 کیلومتر و طول راه آهن آن به 8775 کیلومتر بالغ می گردد . (3)
پاورقي ها: ---------------------------------------------------------------------
1 - بازتاب انقلاب اسلامی بر شیعیان پاکستان - حمید توکلی کرمانی - کیهان .
2 - به نقل از اظهارات دکتر محمد بوزئیر ، سیمای جمهوری اسلامی ایران ، شبکه اول 14/7/71 ساعت 10/8 تا 40/8 .
3 - کشف بنگلادش نوشته گیل ( S . M . Gill )