5- مـُحـَمَّدُ بـْنُ يـَحـْيـَى عـَنْ مـُحـَمَّدِ بـْنِ أَحـْمـَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ صَالِحِ بْنِ حَمْزَةَ عَنْ أَبَانِ بْنِ مُصْعَبٍ عَنْ يُونُسَ بْنِ ظَبْيَانَ أَوِ الْمُعَلَّى بْنِ خـُنـَيـْسٍ قـَالَ قـُلْتُ لِأَبـِى عـَبـْدِ اللَّهِ ع مَا لَكُمْ مِنْ هَذِهِ الْأَرْضِ فَتَبَسَّمَ ثُمَّ قَالَ إِنَّ اللَّهَ تـَبـَارَكَ وَ تـَعَالَى بَعَثَ جَبْرَئِيلَ ع وَ أَمَرَهُ أَنْ يَخْرِقَ بِإِبْهَامِهِ ثَمَانِيَةَ أَنْهَارٍ فِى الْأَرْضِ مِنْهَا سَيْحَانُ وَ جَيْحَانُ وَ هُوَ نَهَرُ بَلْخَ وَ الْخشوع وَ هُوَ نَهَرُ الشَّاشِ وَ مِهْرَانُ وَ هُوَ نَهَرُ الْهِنْدِ وَ نـِيـلُ مـِصـْرَ وَ دِجـْلَةُ وَ الْفـُرَاتُ فـَمـَا سـَقـَتْ أَوِ اسـْتـَقـَتْ فَهُوَ لَنَا وَ مَا كَانَ لَنَا فَهُوَ لِشـِيـعـَتـِنَا وَ لَيْسَ لِعَدُوِّنَا مِنْهُ شَيْءٌ إِلَّا مَا غَصَبَ عَلَيْهِ وَ إِنَّ وَلِيَّنَا لَفِى أَوْسَعَ فِيمَا بـَيـْنَ ذِهْ إِلَى ذِهْ يَعْنِى بَيْنَ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الْآيَةَ قُلْ هِيَ لِلَّذِينَ آمَنُوا فِي الْحَياةِ الدُّنْيا الْمَغْصُوبِينَ عَلَيْهَا خالِصَةً لَهُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ بِلَا غَصْبٍ
اصول كافى جلد 2 صفحه 270 روايت 5

ترجمه روايت شريفه :
يـونس بن ظبيان و يامعلى بن خنيس است كه گويد: بامام صادق عليه السلام عرضكردم : شـمـا از ايـن زمـيـن چـه داريـد؟ حـضـرت لبخندى زد و فرمود: همانا خداى تبارك و تعالى جـبرئيل عليه السلام را فرستاد و باو دستور داد با انگشت ابهامش هشت نهر در زمين بكند: از جـمـله آنـهـاسـت ، سـيـحـان و جـيحان (جيحون ) كه همان نهر بلخست و خشوع كه نهرشاش (شـوش ) اسـت و مـهران كه نهر هند است و نيل مصر و دجله و فرات ، پس آنچه آب دهد و آب گـيرد (از دريا و خشكى ) از آن ماست ، و آنچه از آن ماست متعلق بشيعيان ماست و دشمن ما را از آن بـهـره ئى نـيـسـت ، جـز آنـچـه بزور و ناحق گيرند. ولى دوست ما در گشايشى است فـراخـتر از ميان اين و آن يعنى زمين و آسمان (زيرا تمام خشكى و دريا از آن ماست و ما آنرا بـراى شـيـعـه خود مباح ساخته ايم ) سپس اين آيه را تلاوت فرمود: [بگو اين چيزها در زندگى دنيا متعلق بكسانى است كه ايمان آورده (ولى ديگران بزور از آنها گرفته اند) و در روز قـيـامت مخصوص (ايشان ) است 32 سوره 7ـ] بدون غصب و زورى (چنانچه تمام نعمتها و مواهب الهى را، در دنيا مؤمن و كافر از آن استفاده مى كنند، ولى در آخرت مخصوص مؤ منانست و چون كافر منعم و واهب حقيقى خود را نميشناسد و از او فرمان نميبرد، تصرف او در آن نعم غاصبانه باشد).

شـرح:
عـلامـه مـجـلسـى (ره ) گـويـد: كـنـدن و حـفـر انـهـار بـا انـگـشـت جـبـرئيـل از بـاب استعاره تمثيليه است و مقصود اينست كه ، اين انهار بقدرت خدا خلق شده انـد، سـپـس هـفـت نـهـرى را كه روايت از جمله هشت نهر شمرده و نام برده با اختلافاتى كه لغـويـيـن و ديـگـران در ضـبـط و معنى آنها دارند ذكر ميكند، آنگاه با كمك كلمه استقت تمام آبهاى روى زمين را داخل مى كند و مشمول اين روايت مى داند.