ادیب زاده: اخیراً کتابى به نام تحفة الاخیار تألیف محمّدطاهر قمّى که از اعاظم علماى شیعه بوده به دستم رسید که انصافاً به اتّکاءِ مدارکى قابل اعتماد روى صوفیگرى بحث کرده، به خاطرم است کتابى را به نام مجالس العشّاق معرّفى مى کرد که در آن شرح معاشقه هاى این فرقه به رشته تحریر درآمده، به راستى گوشه اى از داستان هاى رسوایى آنجا گرد آمده، آن کتاب به ما مى گوید معاشقه با زیبارُخان مخصوص روزبهان و شیخ صنعان و درویش توى گرمابه و حامد کرمانى ها نبوده، بلکه این مرض سودایى ریشه به دل هاى بسیارى از شیوخ قوم رسانده است. اینک فهرست چند نمونه; به شرط اینکه درویش به ما پرخاش نکند، زیرا ما از خودمان نمى گوییم.
در آن کتاب عشق بازى «خضرویّه» اکمل مشایخ بلخ را با بایزید که پسر جوانى بود مى خوانیم. در آن کتاب عشق بازى نجم الدّین کبرى را مى خوانیم.درآن کتاب عشق بازى عطّار را با پسر جوان کلانتر قریه مى خوانیم و از جمله اشعارى که در آن معاشقه گفته این است:
                                               عشق را سر برهنه باید کرد
                                                                                              بر سر چار سوى رسوایى
 در آن کتاب عشق بازى نجم الدّین رازى را با جوان زرگر مى خوانیم. در آن کتاب عشق بازى سنایى را با جوان قصّاب و اشعارى که در این معاشقه ننگین گفته مى خوانیم و از جمله این شعر:
                                               تا خیال آن بت قصّاب در چشم من است
                                                                                              زین سبب چشمم همیشه همچو رویش روشن است
 و همین طور عشق بازى دیگر «فقراءِ إلى اللّه!»(1) یک سند افتخار دیگرى هم از کتاب مثنوى(2) به یاد دارم که برایتان مى خوانم.
گوید: شبى پسر ساده رویى گرفتار «خانقاه» و به قول آقاى مولوى «عزبخانه» شد، نیمه شب یکى از خانقاهیان نسبت به او قصد تجاوز کرد او از جاى جست و گفت:
                                               خانقاهى که بود بهتر مکان
                                                                                              من ندیدم یک زمان در وى امان
                                               رو به من آرند مشتى خمرخوار
                                                                                              چشم ها پرنطفه کف... فشار
                                               خانقه چون این بود بازار عام
                                                                                              چون بود خر گلّه و دیوان خام
جناب درویش بگذار ما از خودمان نگفته باشیم هر اعتراضى دارید بروید به مولانا بگویید... .
* * *
(1). تحفة الاخیار، ص 134.
(2). مثنوى، ص 624.