هنگام انتشار اولین چاپ این کتاب به علت عجله یی که در آغاز یک مسافرت طولانی خارج در میان بود از دوست دانشمند عزیزم استاد احمد آرام در خواستم تا به جای من مقدمه یی بر این کتاب بنویسند. مقدمه ایشان که خود از فواید علمی بسیار مشحون بود به نام دیباچه در سر آغاز کتاب انتشار یافت و خوانندگان بیشک از آن بهره وافی برده اند و متاسفانه در چاپ حاضر ، از طبع مجدد آن دیباچه خودداری شد چرا که استاد در طی آن نسبت به نویسنده حسن ظنی بیش از حد به کار برده بودند و من نتوانستمم آن مایه لطف ایشان را در حق خویش تکرار کنم.
تصرف در سخن ایشان و حذف آن موارد هم نه حد من بود – واز این رو جز حذف آن دیباچه چاره یی نماند. در هر حال کسانی که آن مقدمه ایشان را خوانده اند قدر آن مایه صفا و خلوص را خواهند دانست و امید من آنست که خوانندگان این کتاب شوق و هیجان تازه یی برای[8] اخذ و توسعه دانش امروزی حاصل کنند و بیهوده در آنچه فقط به گذشته مربوط است در دام غرور و آفتهای آن گرفتار نشوند. طرز بیانی هم که من درین کتاب به کار برده ام شاید در نظر اول در نزد برخی از خوانندگان تا اندازه یی حماسه آمیز جلوه کند.
اما این پندار درست نیست. نویسنده فقط خواسته است با همان چشمی به فرهنگ گذشته اسلام بنگرد که خود مسلمین گذشته بدان می نگریسته اند. شیوه بیانی عاری از هیجان و خالی از همدردی که محققان اروپایی درین مسایل دارند به آنها هرگز امکان آن را نخواهد داد تا در ارزیابی آنچه مسلمانان به فرهنگ دنیا داده اند به درستی داوری ارتباط و تفاهم درست بیابد؟ بدون شک دنیای اسلام در تمدن و فرهنگ امروزی جهان – که شاید بیش از آنکه غربی باشد بورژوایی است – آن اندازه سهم و تاثیر واقعی داشته است که بر شمردن آن نیازی به حماسه سرایی نداشته باشد.

عبدالحسین زرین کوب