ما در اينجا به چند نمونه از مدارك مكتب رفتن ميرزا علي محمد مي پردازيم:

1 - نبيل زرندي كه از معارف بهائيان است در صفحه 64 تاريخ خود و نيز در صفحه 59 مطالع الانوار مي نويسد: «خال (دائي) حضرت باب، ايشان را براي درس خواندن نزد شيخ عابد برد، هر چند حضرت باب، به درس خواندن ميل نداشتند ولي براي اين كه به ميل خال بزرگوار رفتار كنند، به مكتب شيخ عابد تشريف بردند، شيخ عابد مرد پرهيزكار محترمي بود و از شاگردان شيخ احمد احسايي و سيد كاظم رشتي به شمار مي رفت». [1] .

2 - احمد يزداني مؤلف «نظر اجمالي در دريافت بهايي» كه از طرفداراي سرسخت اين فرقه است، در صفحه 9 چاپ پلي كپي آن كتاب پس از مقدمه اي درباره ي تحصيلات سيد علي محمد مي نويسد: «آقا سيد علي محمد در شب محرم 1235 قمري مطابق با 20 اكتبر 1819 ميلادي در شيراز متولد و پس از مختصر تحصيل سواد فارسي و مقدمات در يكي از مكاتيب شيراز، و اشتغال به تجارت در عنفوان شباب، در شب پنجم جمادي الاولي سال 1260 هجري مطابق با 23 مه 1844 ميلادي در شيراز براي جناب ملا حسين بشرويه اي اظهار امر و بيان بعثت خود را فرموده». [2] .
و در كتاب گنجينه حدود و احكام نوشته ي اشراق خاوري كه او نيز از نويسندگان معروف آنها است در صفحه 308 (چاپ 384 صفحه اي) و كتاب حديقة اليمانيه تأليف ميرزا نبيل زاده قزويني صفحه 202 و كتاب كشف الغطاء تأليف ابوالفضل گلپايگاني در صفحات 56 و 82 و 83 و در كتاب ظهور الحق فاضل مازندراني صفحه 263 و... نيز درباره ي درس خواندن سيد علي محمد در كودكي در مكتب شيخ محمد عابد، مطالبي نوشته شده است. جالب اين كه خود ميرزا علي محمد باب در صفحه 25 بيان عربي [3] در سطر 13 به ياد دوران تحصيلش مي گويد: «يا محمد معلمي فلا تضربني قبل ان يقضي علي خمسة سنة... و اذا اردت ضربا فلا تتجاوز عن الخمس و لا تضرب علي اللحم الا و ان تحل بينهما سترا فان اديت تحرم عليك زوجك تسعة عشر يوما؛ اي محمد آموزگارم، مرا قبل از آنكه پنج سال بر من (در مكتب تو) بگذرد نزن، و اگر خواستي بزني، از پنج (ضربه) تجاوز نكن، و بر گوشت مزن مگر اين كه بين گوشت و وسيله ي زدن، پارچه اي قرار دهي، اگر چنين كردي نوزده روز همسر تو بر تو حرام است!!» نتيجه اين كه: درس خواندن و مكتب رفتن ميرزا علي محمد باب مسلم است، بلكه از قراين و لابلاي مدارك مي توان استفاده كرد كه سيد علي محمد حدود يازده سال نزد شيخ محمد عابد، درس خوانده است، زيرا او در ابتداي هفت سالگي به مكتب رفت و در پايان هفده سالگي ترك تحصيل نمود، و به كسب و كار مشغول شد. [4] .
و نيز طبق مدارك و قراين موجود چنان كه خاطرنشان خواهد شد، ميرزا علي محمد پس از سپري شدن اين دوران در درس سيد كاظم رشتي (شاگرد شيخ احمد احسايي) شركت نموده است. نبيل زرندي در تاريخ خود در صفحه 30 سطر 14 پس از مقدمه اي درباره تماس هاي ميرزا علي محمد باب با سيد كاظم رشتي از قول شيخ حسن زنوزي مي نويسد: «پس از سه روز، همان جوان (سيد علي محمد) وارد محضر درس سيد كاظم شد و نزديك درب جلوس نمود، با نهايت ادب و وقار درس سيد را گوش مي داد». [5] .
با توجه به مطالب فوق، اين ايراد متوجه پيروان باب مي شود: كه جزء معتقدات همه ي ارباب اديان مختلف است كه علوم انبياء بايد لدني باشد نه اكتسابي، و در خود كتب بهائيان نيز اين مطلب مذكور است، چنان كه عباس افندي در جلد اول خطابات عبدالبهاء صفحه 7 سطر 15 و در صفحه 202، به اين مطلب تصريح نموده است. و همچنين «كمال الدين بخت آور» يكي از مبلغين بهايي در اين باره در كتابي كه به نام «بحث در ماهيت دين و قانون» نوشته [6] در صفحه 54 سطر 7 و 17 پس از تأييد اين علم پيغمبر بايد لدني باشد مي نويسد: «از اين لحاظ مي توان گفت: پيغمبران آسماني مربيان حقيقي عالم بشريت اند. زيرا كه اولا مربي كامل كسي است كه قائم به ذات بوده و محتاج به كسب كمالات از ديگري نباشد...» اگر ميرزا علي محمد باب كه ادعاهاي مختلف از جمله ادعاي پيامبري كرده (چنانكه ذكر خواهيم كرد) پس چرا مدت ها تحصيل كرده و درس خوانده است، با اين كه علوم پيامبران تحصيلي و اكتسابي نيست.
* * *
[1] مطالع الانوار (تلخيص تاريخ نبيل زرندي)، ترجمه و تلخيص عبدالحميد اشراق خاوري، چاپ مؤسسه ملي مطبوعات امري، 129 بديع، ص 63 و 64.
[2] نظر اجمالي در ديانت بهايي، تأليف احمد يزداني كه در سال 106 بديع، مطابق با سال 1328 شمسي در تهران با تصويب لجنه ملي نشريات امري به طبع رسيده است (موجود در كتابخانه آيت الله العظمي نجفي مرعشي در قم).
[3] موجود در كتابخانه آيت الله العظمي نجفي مرعشي در قم.
[4] در اين باره به صفحات 3 و 4 و 5 كتاب جمال ابهي، تأليف سيد عبدالكريم اردبيلي، مراجعه شود.
[5] اين مطلب در مطالع الانوار «عربي» نبيل زرندي، صفحه 22، سطر 7 (مطبعة المستقبل بمصر و الاسكندريه) نيز آمده است.
[6] طبع تهران در سنه 1332 شمسي.