باب مدینه علم الهی
به باب مدینه علم الهی حضرت علی می رسانند».1 علی تابنده – محبوب علیشاه – می نویسد : «تقریباً همه سلاسل، فقر خود را منتسب به علی می دانند»[2] اما این انتساب چگونه و توسط چه کسانی به علی امیرالمومنین علیه السلام می پیوندد ، باید مورد بحث و بررسی قرار گیرد که در اینجا بدان پرداختیم. ملا سلطان گنابادی ، آنجا که درباره جاری شدن سلسله از ناحیه علی بن ابیطالب بحث می کند می نویسد : و مثل سلسله حسن بصری که بسیاری از سلاسل و دودمانها از آن منشعب شده است[3] و طریقه معروف بن فیروزان کرخی که با معروف بن خربوزان مکی نباید اشتباه شود به حسن بصری می رساند و خلاصه این رئیس صوفی نعمت ا...ی فرقه خود را به واسطه حسن بصری به ساحت قدس علی امیرالمومنین علیه السلام می رساند.[4]
جالب توجه اینکه به رئیس دیگر از فرقه گنابادی ، یعنی ملاعلی گنابادی ، سلطان حسین تابنده و علی تابنده گنابادی ، آنجا که درباره انتساب خود و فرقه نعمت ا...ی گنابادی چیزی نوشته اند ، اشاره ای به حسن بصری نکرده اند[5] و این درست بر خلاف نسبت روسای نعمت ا...یه و برخلاف نسبتی است که شاه نعمت ا...ولی درباره نسبت خرقه خود متذکر شده است .[6] این بدان علت است که عده ای از کارگزاران صوفیه اخیراً متوجه شده اند محققانی درباره انتساب صوفیه به امامان شیعه ، و حسن بصری به امیرالمومنین علیه السلام تحقیق و بررسی هایی انجام داده اند و به علت وفور احادیث و نقلهای تاریخی در مذمت حسن بصری موضوع اجازه ارشاد حسن بصری از امیرالمومنین علیه السلام را بی اعتبار نمودند، لذا درصدد برآمدند تا خود را از زیر بار این ذلت نجات دهند . بنابراین سلسله خود را به معروف کرخی و از او به امام رضا علیه السلام رساندند . حال با استناد به اقوال صوفیه که به صورت شجره فرقه ها در دسترس همگان می باشد جایگاه حسن بصری را در فرقه گنابادیه مشخص و معین می نمائیم
این فرقه به دلیل انتساب به « نعمت ا...ولی » به فرقه نعمت ا...یه معروف شده است . عده ای کوشیده اند نسبت خرقه این فرقه را به علی بن موسی الرضا علیه السلام
___________________________________________
1- عرفان ایران : 8/56
2- خورشید تابنده؛ ش‍رح اح‍وال و آث‍ار ع‍ال‍م رب‍ان‍ی... س‍ل‍طان‍ح‍س‍ی‍ن تابنده گنابادی رضا علیشاه (طاب ث‍راه)/ ت‍ال‍ی‍ف و ت‍دوی‍ن علی ت‍اب‍ن‍د [ت‍ه‍ران]: ح‍ق‍ی‍ق‍ت، ۱۳۷۷. 22 پاورقی و همچنین با همین مضمون : باب ولایت : 291 / عرفان ایران : 7/76
3- ولایت نامه ولایت نامه : 235 ولایت نامه[چاپ سنگی]/سلطانمحمد بن حیدر محمدبن سلطان محمد نعمةاللهی ؛ کاتب مقدمه:اسمعیل الدزفول مولداً طهران مسکناً ؛ کاتب:داود گلپایگانی . ـ سلطانعلیشاه٬ سلطانمحمد بن حیدر٬ ۱۲۵۱ - ۱۳۲۷.: 235
4- ولایت نامه همان 243
5- صالحیه 347 ، خورشید تابنده : 41 – 42 – 43 ، نابعه علم و عرفان 59
6- دیوان شاه نعمت ا...ولی : 494 به بعد