با توجه به آنچه گفته شد ما معتقديم كه يكى از منابع اصلى دين اسلام،دليل عقل است،و منظور از دليل عقل در اينجا اين است كه عقل بطور قطع و يقين چيزى را درك كند و درباره آن داورى نمايد،مثلا اگر (فرضا) هيچ دليلى در كتاب و سنت‏براى حرام بودن ظلم و خيانت و دروغ و قتل نفس و سرقت اموال و تجاوز به حقوق مردم نداشتيم،ما به وسيله دليل عقل اين امور را تحريم مى‏كرديم،و يقين داشتيم خداوند عالم و حكيم،اين امور را براى ما حرام شمرده،و هرگز راضى به انجام آنها نيست،و اين يك حجت الهى بر ما بود.
آيات قرآن پر است از تعبيراتى كه همه بيانگر اهميت عقل و دلايل عقلى است.
براى پوييدن راه توحيد،قرآن ارباب عقل و خرد را دعوت به مطالعه آيات الهى در زمين و آسمان مى‏ كند:«ان فى خلق السموات و الارض و اختلاف الليل و النهار لآيات لاولى الالباب‏». (1)
از سوى ديگر،هدف از بيان آيات الهى را افزايش فهم و عقل انسانها مى‏شمرد:«انظر كيف نصرف الآيات لعلهم يفقهون،بنگر چگونه آيات را با تعبيرات گوناگون بيان مى‏كنيم تا بفهمند». (2)
و از سوى سوم،همه انسانها را دعوت به تميز نيكيها از بديها و به كار انداختن نيروى تفكر در اين راه مى‏كند،و مى‏گويد:«قل هل يستوى الاعمى و البصير افلا تتفكرون،بگو:آيا نابينا و بينا (نادان و دانا) يكسانند،آيا فكر نمى‏كنيد!» (3)
و بالاخره بدترين جنبندگان عالم را كسانى مى‏شمرد كه چشم و گوش و زبان خود را به كار نمى‏اندازند و از نيروى عقل و خرد استفاده نمى‏كنند:«ان شر الدواب عند الله الصم البكم الذين لا يعقلون،بدترين جنبندگان نزد خدا افراد كر و لالى هستند كه انديشه نمى ‏كنند» (4) ... و آيات فراوان ديگر.
با اين حال چگونه مى‏توان نيروى عقل و خرد و تفكر را در اصول و فروع اسلام ناديده گرفت.
پاورقی ها: --------------------------------------------------------------------------------------
1-سوره آل عمران،آيه 190.
2-سوره انعام،آيه 65.
3-سوره انعام،آيه 50.
4-سوره انفال،آيه 22.