دلايل معاد بسيار روشن است چرا كه اولا: زندگي اين جهان نشان مي دهد كه نمي تواند هدف نهايي آفرينش انسان باشد كه چند روزي بيايد، در ميان انبوه مشكلات زندگي كند و بعد همه چيز پايان گيرد و در عالم نيستي فرو رود: «افحسبتم انما خلقناكم عبثا و انكم الينا لا ترجعون، آيا گمان كرديد شما را بيهوده آفريده ايم و به سوي ما باز نمي گرديد!» [1] .
اشاره به اين كه اگر معادي در كار نبود حيات دنيا عبث و بيهوده به نظر مي رسيد.
ثانيا: عدل الهي ايجاب مي كند كه نيكوكاران و بد كاران كه غالبا در اين جهان در يك صف قرار مي گيرند و گاه بد كاران جلوترند، از هم جدا شوند و هر كدام به سزاي اعمالشان برسند: «ام حسب الذين اجترحوا السيئات ان نجعلهم كالذين آمنوا و عملوا الصالحات سواء محياهم و مماتهم ساء ما يحكمون، آيا آنها كه مرتكب گناهان شدند گمان كردند كه ما آنها را همچون كساني قرار مي دهيم كه ايمان آورده اند و عمل صالح انجام داده اند؟كه حيات و مرگشان يكسان باشد؟چه بد داوري مي كنند!» [2] .
ثالثا: رحمت بي پايان الهي ايجاب مي كند كه فيض و نعمت او با مرگ از انسان قطع نشود و تكامل افراد مستعد و شايسته همچنان ادامه يابد: «كتب علي نفسه الرحمة ليجمعنكم الي يوم القيمة لا ريب فيه، خدا رحمت را بر خود فرض كرده و همه شما را در روز رستاخيز كه شكي در آن نيست جمع خواهد كرد». [3] .
قرآن به كساني كه در مساله معاد ترديد داشتند مي گويد: چگونه ممكن است در قدرت خدا براي زنده كردن مردگان شك و ترديد كنيد، در حالي كه خلقت نخستين شما نيز از اوست، همان كسي كه در آغاز شما را از خاك آفريد باز هم به زندگي ديگر بر مي گرداند: «افعيينا بالخلق الاول بل هم في لبس من خلق جديد، آيا ما از آفرينش نخستين عاجز مانديم (كه قادر بر آفرينش رستاخيز نباشيم) ولي آنها (با اين دلايل روشن) باز در آفرينش مجدد ترديد دارند!» [4] .
«و ضرب لنا مثلا و نسي خلقه قال من يحي العظام و هي رميم، قل يحييها الذي انشاها اول مرة و هو بكل خلق عليم، او براي ما مثالي زد، ولي آفرينش خود را فراموش كرد و گفت: چه كسي اين استخوانهاي پوسيده را زنده مي كند؟!بگو همان كسي كه او را در آغاز آفريد، و او نسبت به هر مخلوقي آگاه است ». [5] .
اضافه بر اين مگر آفرينش انسان در برابر آفرينش آسمانها و زمين مساله مهمي است!كسي كه قادر است اين جهان پهناور را با آن همه شگفتيهايش بيافريند، توانايي بر زنده كردن مردگان را پس از مرگ دارد: «او لم يروا ان الله الذي خلق السموات و الارض و لم يعي بخلقهن بقادر علي ان يحي الموتي بلي انه علي كل شي ء قدير، آيا آنها نمي دانند خداوندي كه آسمانها و زمين را آفريد و از آفرينش آنها ناتوان نشد قادر است مردگان را زنده كند؟آري او بر هر چيز تواناست ». [6] .
پاورقي ها: ---------------------------------------------------------------------------------------------
[1] سوره مؤمنون، آيه 115.
[2] سوره جاثيه، آيه 21.
[3] سوره انعام، آيه 12.
[4] سوره ق، آيه 15.
[5] سوره يس، آيات 78 و 79.
[6] سوره احقاف، آيه 33.