11- عـَنـْهُ عـَنْ مـُحـَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ الْخُلُقَ مَنِيحَةٌ يـَمـْنـَحـُهـَا اللَّهُ عـَزَّ وَ جـَلَّ خـَلْقَهُ فَمِنْهُ سَجِيَّةٌ وَ مِنْهُ نِيَّةٌ فَقُلْتُ فَأَيَّتُهُمَا أَفْضَلُ فَقَالَ صـَاحـِبُ السَّجـِيَّةِ هـُوَ مـَجْبُولٌ لَا يَسْتَطِيعُ غَيْرَهُ وَ صَاحِبُ النِّيَّةِ يَصْبِرُ عَلَى الطَّاعَةِ تَصَبُّراً فَهُوَ أَفْضَلُهُمَا
اصول كافى ج : 3 ص : 158 رواية :11

ترجمه روايت شريفه :
امـام صـادق (ع ) فـرمـود: خـلق و خـوى بـخـشـشـى اسـت كـه خـداى عـزوجـل بـمخلوقش عطا ميكند، برخى از آن غريزى و فطرى و برخى از آن نيت است (يعنى با تصميم و اكتساب و تمرين پيدا ميشود و غريزه و فطرت ثانوى ميگردد).
عـرضـكـردم : كداميك از ايندو بهتر است ؟ فرمود: آنكه غريزه دارد، بر آن سرشته شده و غير آن نتواند كند و آنكه نيت دارد، بسختى خود را بصبر بر طاعت و اميدارد، پس اين بهتر است .

شرح :
برخى از اخلاق حميده مانند سخاوت و حياو غيرت و صبر در بعضى از مردم سرشته شـده و فـطـرى و ذاتـى آنـها است و صفات نيك ديگرى در همين اشخاص يا اشخاص ديگر بـنحو اقتضا و عاريه قرار دارد كه اگر انسان روى آنها تمرين كند و خود رابسختى به آنـهـا وا دارد بـتـدريـج مـمـكـن اسـت هـمـان اخـلاق و صـفـات مـانـنـد دسـتـه اول ملكه راسخه آنها گردند كه نتوانند از آن تجاوز كنند و دست بردارند، و پيداست كه از نـظـر واقـع و حـقـيـقـت بـدون مـلاحـظـه دار تـكـليـف دسـتـه اول بـهـتـر اسـت وهـر كـس آنـهـا را طـالبـتـر، ولى از نـظـر عالم تكليف و ثواب و عقاب و فـضـيـلت بـا دسـتـه دوم اسـت ، زيـرا آنـهـا بـا تـحـمـل رنـج ومـشـقـت بـدسـتـه اول رسيده اند و تحمل رنج مشقت نزد خدا بى ثواب و پاداش ‍ نباشد.