1- أَبـُو عـَلِيٍّ الْأَشـْعـَرِيُّ وَ مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ أَبـَانِ بـْنِ عُثْمَانَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِى جَعْفَرٍ ع قَالَ لَوْ عَلِمَ النَّاسُ كَيْفَ ابْتِدَاءُ الْخَلْقِ مَا اخـْتـَلَفَ اثـْنـَانِ إِنَّ اللَّهَ عـَزَّ وَ جـَلَّ قـَبـْلَ أَنْ يـَخْلُقَ الْخَلْقَ قَالَ كُنْ مَاءً عَذْباً أَخْلُقْ مِنْكَ جـَنَّتـِى وَ أَهـْلَ طـَاعـَتـِى وَ كـُنْ مـِلْحـاً أُجـَاجـاً أَخـْلُقْ مـِنـْكَ نَارِى وَ أَهْلَ مَعْصِيَتِى ثُمَّ أَمَرَهُمَا فـَامـْتـَزَجـَا فـَمـِنْ ذَلِكَ صـَارَ يَلِدُ الْمُؤْمِنُ الْكَافِرَ وَ الْكَافِرُ الْمُؤْمِنَ ثُمَّ أَخَذَ طِيناً مِنْ أَدِيمِ الْأَرْضِ فـَعـَرَكـَهُ عـَرْكـاً شَدِيداً فَإِذَا هُمْ كَالذَّرِّ يَدِبُّونَ فَقَالَ لِأَصْحَابِ الْيَمِينِ إِلَى الْجَنَّةِ بـِسـَلَامٍ وَ قـَالَ لِأَصـْحـَابِ الشِّمـَالِ إِلَى النَّارِ وَ لَا أُبـَالِى ثـُمَّ أَمَرَ نَاراً فَأُسْعِرَتْ فَقَالَ لِأَصـْحـَابِ الشِّمـَالِ ادْخـُلُوهـَا فـَهـَابـُوهَا فَقَالَ لِأَصْحَابِ الْيَمِينِ ادْخُلُوهَا فَدَخَلُوهَا فَقَالَ كـُونـِى بـَرْداً وَ سَلَاماً فَكَانَتْ بَرْداً وَ سَلَاماً فَقَالَ أَصْحَابُ الشِّمَالِ يَا رَبِّ أَقِلْنَا فَقَالَ قـَدْ أَقـَلْتـُكـُمْ فـَادْخـُلُوهـَا فـَذَهـَبـُوا فـَهـَابـُوهـَا فـَثَمَّ ثَبَتَتِ الطَّاعَةُ وَ الْمَعْصِيَةُ فَلَا يَسْتَطِيعُ هَؤُلَاءِ أَنْ يَكُونُوا مِنْ هَؤُلَاءِ وَ لَا هَؤُلَاءِ مِنْ هَؤُلَاءِ
اصول كافى ج : 3 ص : 9 رواية :1

ترجمه روايت شريفه :
امام باقر (ع ) فرمود: اگر مردم بدانند، آغاز آفرينش چگونه بوده دو تن با يكديگر (در امر دين ) اختلاف نكنند. همانان خداى عزوجل پيش از آنكه مخلوق را بيافريند، فرمود: آبى گوارا پديد آى ، تا از تو بهشت و اهل طاعت خود را بيافرينم ، و آبى شور و تلخ پديد آى تـا از تـو دوزخ و اهـل مـعـصـيـتـم را بـيـافرينم ، سپس بآندو دستور فرمود تا آميخته شدند، از اينجهت است كه مؤمن كافر زايد و كافر مؤمن .
آنگاه گلى را از صفحه زمين بر گرفت و آنرا بشدت مالش داد، بنا گاه مانند مور بجنبش در آمـدنـد سـپـس بـاصـحـاب يـمـيـن فـرمـود: بـسـلامـت بـسـوى بـهـشـت و بـاصـحـاب شمال فرمود: بسوى دوزخ و باكى هم ندارم . آنگاه امر فرمود تا آتشى افروخته گشت و بـاصـحـاب شـمـال فـرمـود: در آن داخـل شـويـد، از آن تـرسـيـدنـد و پرهيز كردند، سپس بـاصـحاب يمين فرمود: داخل شويد: آنها داخل شدند، پس فرمود: سرد و سلامت باش آتش سرد و سلامت شد. اصحاب شد. اصحاب شمال گفتند: پروردگارا از لغزش ما در گذر و از نـو بـگـيـر، فـرمود: از نو گرفتم ، داخل شويد، ايشان برفتند و باز ترسيدند، در آنجا فرمانبردارى و نافرمانى پابرجا گشت ، پس نه ايندسته توانند از آنها باشند و نه آنها توانند از اينها باشند.

شرح :
گـويـا مـرا از آب و خـاك مـاده ايـسـتـكـه اسـتـعـداد قـبـول اشـكال مختلف دارد و نيز اين دو ماده در سرشت و خلقت انسان تركيب شده و مقصود از صـفـحـه زمـيـن ، مـركـز روئيـدن غـذاى انـسـانـسـت كـه نـطـفـه از آن حـاصـل شـود، و مقصود از مالش گل امتزاج و اختلاط مواد اوليه تركيب انسانست ، بنحويكه مـزاج انـسـان پـيـدا شـود و مستعد حيات گردد، و آميختن شور و شيرين بيكديگر، كنايه از امـتـزاج خـيـر و شـر و عـقـل و شـهـوت در سـرشـت انـسـانـسـت . از ايـنـرو بـا كـمـال ارتـبـاط و عـلاقـه ايـكـه پـدر بـا پـسـر دارد، گـاهـى پـدر تـابـع عـقـل و هـدايـتـها شود و پسر پيرو شهوات و وسواس گردد و يا بر عكس . اما راجع بعالم ذر، در احاديث آينده توضيح بيشترى بيان ميشود.