5- عَلِيّ بْنُ مُحَمّدٍ وَ مُحَمّدُ بْنُ الْحَسَنِ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ شَمّونٍ عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ عَبْدِ الرّحْمَنِ الْأَصَمّ عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ صَالِحِ بْنِ سَهْلٍ الْهَمْدَانِيّ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللّهِ ع فِي قَوْلِ اللّهِ تَعَالَى اللّهُ نُورُ السّماواتِ وَ الْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكاةٍ فَاطِمَةُ ع فِيها مِصْباحٌ الْحَسَنُ الْمِصْباحُ فِي زُجاجَةٍ الْحُسَيْنُ الزّجاجَةُ كَأَنّها كَوْكَبٌ دُرّيّ‏ٌ فَاطِمَةُ كَوْكَبٌ دُرّيّ‏ٌ بَيْنَ نِسَاءِ أَهْلِ الدّنْيَا يُوقَدُ مِنْ شَجَرَةٍ مُبارَكَةٍ إِبْرَاهِيمُ ع زَيْتُونَةٍ لا شَرْقِيّةٍ وَ لا غَرْبِيّةٍ لَا يَهُودِيّةٍ وَ لَا نَصْرَانِيّةٍ يَكادُ زَيْتُها يُضِي‏ءُ يَكَادُ الْعِلْمُ يَنْفَجِرُ بِهَا وَ لَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نارٌ نُورٌ عَلى‏ نُورٍ إِمَامٌ مِنْهَا بَعْدَ إِمَامٍ يَهْدِي اللّهُ لِنُورِهِ مَنْ يَشاءُ يَهْدِي اللّهُ لِلْأَئِمّةِ مَنْ يَشَاءُ وَ يَضْرِبُ اللّهُ الْأَمْثالَ لِلنّاسِ قُلْتُ أَوْ كَظُلُماتٍ قَالَ الْأَوّلُ وَ صَاحِبُهُ يَغْشاهُ مَوْجٌ الثّالِثُ مِنْ فَوْقِهِ مَوْجٌ ظُلُمَاتٌ الثّانِي بَعْضُها فَوْقَ بَعْضٍ مُعَاوِيَةُ وَ فِتَنُ بَنِي أُمَيّةَ إِذا أَخْرَجَ يَدَهُ الْمُؤْمِنُ فِي ظُلْمَةِ فِتْنَتِهِمْ لَمْ يَكَدْ يَراها وَ مَنْ لَمْ يَجْعَلِ اللّهُ لَهُ نُوراً إِمَاماً مِنْ وُلْدِ فَاطِمَةَ ع فَما لَهُ مِنْ نُورٍ إِمَامٍ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ قَالَ فِي قَوْلِهِ يَسْعى‏ نُورُهُمْ بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَ بِأَيْمانِهِمْ أَئِمّةُ الْمُؤْمِنِينَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ تَسْعَى بَيْنَ يَدَيِ الْمُؤْمِنِينَ وَ بِأَيْمَانِهِمْ حَتّى يُنْزِلُوهُمْ مَنَازِلَ أَهْلِ الْجَنّةِ عَلِيّ بْنُ مُحَمّدٍ وَ مُحَمّدُ بْنُ الْحَسَنِ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ الْبَجَلِيّ وَ مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنِ الْعَمْرَكِيّ بْنِ عَلِيّ‏ٍ جَمِيعاً عَنْ عَلِيّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِيهِ مُوسَى ع مِثْلَهُ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 278 رواية: 5

ترجمه :
صالح بن سهل همدانى گويد امام صادق عليه السلام راجع به قول خداى تعالى (آيه 80 سوره نور كه به آيه نور معروفست در تأويل آن چنين فرمود) (((خدا نور آسمانها و زمين است، حكايت نور او چون فانوسى است))) آن فانوس فاطمه عليهاالسلام است (((كه در آن فانوس چراغى ست))) آن چراغ حسن است (((چراغ در آبگينه است))) آبگينه حسين است (((آبگينه مانند اختر درخشانى است))) آن اختر درخشان فاطمه است در ميان زنان جهان (((از درخت پر بركتى برافروزد))) آن درخت حضرت ابراهيم(ع) است (((درخت زيتونى است نه خاورى و نه باخترى ))) نه يهودى و نه نصرانى (((كه نزديكست روغنش بر افروزد))) نزديكست علم از آن بجوشد (((اگر چه آتشى به او نرسد، نوريست روى نورى))) از فاطمه امامى پس از امامى آيد (((خدا هر كه را خواهد بنور خود رهبرى كند))) هر كه را خدا خواهد به امامان رهبرى كند (((و خدا براى مردم مثلها مى‏ زند))) همدانى گويد: عرض كردم: (تأويل اين كلمات را بفرمائيد) (((يا مانند تاريكيها))) فرمود: اولى و رفيقش باشند (((موجى او را فرا گرفت))) سومى است روى آن موجى بود، (((اينها ظلماتى است))) آن موج دومى است (((كه برخى زبر برخى متراكمند))) معاويه لعنه الله و فتنه‏ هاى بنى‏ اميه است (((چون كسى دستش را بيرون كند نزديك نيست كه آن را ببيند))) حال مؤمن است در تاريكى فتنه بنى اميه (فجايع بين اميه بر مؤمنين احاطه كند و آنها را سرگردن نمايد) و كسى كه خدا براى او نورى مقرر نفرموده))) يعنى امامى از اولاد فاطمه عليهما السلام ندارد (((هيچ نورى براى او نباشد))) روز قيامت امامى نداشته باشد، و در باره قول خداي تعالى (12 سوره 57) (((نور آنها از پيش رو و طرف راست مى‏ شتابد))) فرمود: روز قيامت ائمه مؤمنين از پيش رو و طرف راست مؤمنين مى‏ شتابند تا ايشان را به منازل اهل بهشت وارد سازند.

توضيح
به اصطلاح محدثين مفسرين، تفسير قرآن با تأويل آن فرق دارد: تفسير قرآن همان معنى ساده و روشن است كه هر داناى به لغت عربى آن را مى‏ فهميده و اجازه دارد كه آن معنا را استنباط كند و در آن بينديشد و در كتاب تفسير خود بنويسد ولى تأويل قرآن معنى باطنى و مكنون آنست كه همه كس را اجازه دست درازى به سوى آن نيست. تأويل قرآن منحصر به پيغمبر اكرم و ائمه معصومين (ص) مى ‏باشد كه قرآن در خانه آنها نازل شده و به وحى و الهام الهى به آن تأويل رهبرى شده ‏اند، ايشان هرچه درباره قرآن گويند از تفسر و تأويل حق است و مقبول، در صورتى كه از ديگران كلمه‏ اى هم در تأويل پذيرفته نيست، آنچه امام صادق عليه السلام درباره آيه شريفه نور كه از آيات برجسته و تعابير ابتكارى قرآن مى‏ باشد فرموده است مربوط به تأويل قرآنست، دانشمندان شيعه براى تطبيق آيه شريفه با تأويل و بيان حضرت صادق عليه السلام بيانات مفصل و مختلفى دارند و بعضى رساله‏ اى جداگانه در اين موضوع نوشته اند كه از حوصله اين مختصر بيرونست. علاقه بر آنكه پس از اطمينان به صحت اصل حديث نياز مبرمى بفروع و حواشى آن نمى ‏باشد.