پاسخ
اولا: ممكن است كه آيه ناظر به اجسادي باشد كه در قبرهاست؛ زيرا آنها تبديل به خاك ميشوند و چيزي درك نميكنند.
ثانيا: مراد از نفي سماع، نفي انتفاع است كه از آن به كنايه تعبير به نفي سماع شده است؛ يعني اين مشركان آيات تو را ميشنوند، ولي از آنها نفع نميبرند، همانگونه كه اهل قبور كلام شما را ميشنوند، ولي از آن نفع نميبرند؛ زيرا وقتش گذشته است.
ابن قيم جوزيه در تفسير آيه «وما انْت بمسْمع منْ في الْقبور» ميگويد: «آيه دلالت دارد بر كافري كه قلبش مرده است، به نحوي كه نميتواني حقايق را به او برساني تا از آن بهرهمند شود، همانگونه كه نميتواني به كساني كه در قبرند چيزي بشنواني به طوري كه نفع برند.
هم چنين در تفسير آيه شريفه: «انك لا تسْمع الْموْتي ولا تسْمع الصم الدعاء اذا ولوْا مدْبرين» ميگويد: «مراد از آيه نفي اهليت سماع است؛ به اين معني كه قلبهاي مشركان از آنجا كه مرده است، تو نميتواني حقايق را به آنان برساني، همانگونه كه در اموات نيز چنين است».(245)
حسن بن علي سقاف شافعي نيز در شرح آيه: «وما انْت بمسْمع منْ في الْقبور» ميگويد: «آيه دليل بر آن است كه كافراني كه بر باطل اصرار دارند، از موعظه تو نفع نميبرند، همانند امواتي كه در قبرند و از موعظه تو سودي نميبرند. آنگاه از «تفسير صابوني» نقل ميكند كه مقصود از آيه اين است: «همانگونه كه اموات كفار از هدايت و دعوت پيامبرصلي الله عليه وآله بي بهرهاند؛ مشركان نيز كه اهل شقاوتند از هدايت تو سودي نميبرند.(246)
هم چنين در تفسير آيه شريفه: «انك لا تسْمع الْموْتي ميگويد: اي پيامبرصلي الله عليه وآله تو نميتواني حق را به كساني كه قلبشان بر باطل مهر خورده، برساني، در صورتي كه خود آنها از حق اعراض كردهاند.(247)