فـصـل اول: در تـاريـخ ولادت و اسـم و لقـب و كـنـيـت حـصـرت عـسـكـرى عـليـه السـلام و احوال والده ماجده آن حضرت است
بـدان كـه ولادت باسعادت آن حضرت در مدينه طيبه در سنه دويست و سى و دوم هجرى در مـاه ربـيـع الثـانى بوده و در تعيين روز آن خلاف است . علامه مجلسى رحمه اللّه فرموده اشـهـر آن اسـت كـه روز ولادت ، روز جـمـعـه هـشتم ماه ربيع الثانى بود و بعضى دهم ماه مذكور و بعضى در شب چهارم نيز گفته اند. و شيخنا الحر العاملى رحمه اللّه نيز به همين اختلاف اشاره فرموده در ارجوزه خود در تاريخ آن حضرت فى قوله :
مَوْلِدُهُ شَهْرُ رَبيعِ الأخِرِ
وَ ذاكَ فِى الْيَوْمِ الشَّريفِ الْعاشِرِ
فى يَوْمِ الاِثْنَيْنِ وَ قيل الرابِعُ
وَ قيلَ فِى الثّامِنِ وَ هُوَ شايِعٌ
اسـم شريف آن حضرت حسن و كنيه اش ابومحمّد و اشهر القابش زكى و عسكرى است و به آن حـضـرت و هـمـچـنـيـن بـه پـدر و جـدش عـليهما السلام ( ابن الرضا ) مى گفتند (1) و نـقش خاتمش : ( سُبْحانَ مَنْ لْهُ مَقالِيدُ السَّمواتِ وَ الارْض ) و به قولى ( اَنَا للّهِ شَهيدٌ ) بوده (2) و تسبيحش در روز شانزدهم و هفدهم ماه است .
و اين است تسبيح آن حضرت :
( سُبْحانَ مَنْ هُوَ فى عُلُوِّهِ دانٍ وَ فى دُنُوِّهِ عالٍ وَ فى اِشْراقِهِ مُنيرٌ وِ فى سُلْطانِهِ قَوِىُّ سُبْحانَ اللّهِ وَ بِحَمْدِهِ ) .(3)
والده مـاجـده آن حـضـرت نـامـش ( حـديـث ) و بـه قـولى ( سـليل ) بوده و او را ( جده ) مى گفتند و در نهايت صلاح و ورع و تقوى بوده . (4) و در ( جـنـات الخـلود ) است كه در ولايت خودش پادشاه زاده بوده و كـافـى اسـت در فـضـيـلت او كـه مـفـزع شـيعه و پناه و دادرس ايشان بوده بعد از وفات حـضـرت امـام حـسن عسكرى عليه السلام . مسعودى در ( اثبات الوصية ) فرموده كه روايـت شـده از ( عـالم ) عـليـه السـلام كـه وقـتـى كـه داخـل شـد سـليـل مـادر حضرت امام حسن عسكرى عليه السلام بر امام على نقى عليه السلام فرمود: سليل بيرون كشيده شده از هر آفت و عاهت و هر پليدى و نجاست بعد فرمود به او زود است كه حق تعالى عطا فرمايد به تو حجت خود را بر خلق خود كه پر كند زمين را از عدل همچنان كه پر شده باشد از جور. آنگاه مسعودى فرموده كه حامله شد آن مخدره به امام حسن عسكرى عليه السلام در مدينه و متولد شد آن حضرت در مدينه در سنه دويست و سى و يـك و سـن شـريـف امـام عـلى نـقـى عـليـه السـلام در آن زمـان شـانـزده سـال و چـند ماه بود و حركت فرمود با آن حضرت به عراق در سنه دويست و سى و شش و سن مباركش چهار سال و چند ماه بود.(5)
فـقير گويد: در احوال حضرت هادى عليه السلام در ذكر سيد محمّد، نصوصى از حضرت هادى عليه السلام بر امامت حضرت امام حسن عسكرى عليه السلام مذكور شد.