بـيـسـت و شـشـم : هـاشـم بـن عـُتـْبـَةِ بـن ابـى وقـّاص المـلقـّب بـالمـِرْقـال ، قـاضـى نوراللّه گفته كه در كتاب (اصابه ) مذكور است كه هاشم همان شـجـاع مـعـروف مـشـهـور مـلقـّب به مرقال است و براى آن به اين لقب شهرت يافته كه (اِرْقـال ) نـوعـى اسـت از دويـدن و او در روز كـارزار بـر سر خصم مسارعت مى كرد و مى دويد و از كلبى و ابن حِبّان نقل كرده كه او به شرف صحبت حضرت رسالت صلى اللّه عـليـه و آله و سـلّم رسـيـده و در روز فتح مكّه مسلمان گرديده ودر جنگ عجم با عمّ خود سعد وقاص در قادسيه همراه بود و در آنجا آثار مردى و مردانگى به ظهور رسانيد و در حرب صـفـيـّن مـلازم ركـاب ظـفـر انتساب شاه ولايت مآب بوده و در آنجا نيز مراسم مجاهده به جا آورده .(263)
و در (فـتـوح ) اعـثـم كـوفـى و كتاب (اصابه ) مسطور است كه چون خبر كشتن عثمان و بـيـعـت كـردن مـردمـان بـه امـيـرالمـؤ مـنـيـن عـليـه السـّلام پـراكـنـده شـد اهـل كـوفـه نـيـز ايـن خـبـر بـشـنـيـدند و در آن وقت ابوموسى اشعرى امارت كوفه داشت ، كوفيان به نزد ابوموسى آمدند و گفتند: چرا با اميرالمؤ منين على بيعت نمى كنى ؟ گفت : در ايـن مـعـنـى تـوقـّف مـى كنم و مى نگرم تا بعد از اين چه حادث شود و چه خبر رسد؟ هاشم بن عتبه گفت : چه خبر خواهد رسيد، عثمان را بكشتند و انصار خاصّ و عامّ با اميرالمؤ منين عليه السّلام على بيعت كردند از آن مى ترسى كه اگر با على بيعت كنى عثمان از آن جـهـان بـاز خواهد آمد و ترا ملامت خواهد كرد؟ هاشم اين سخن بگفت و به دست راست خويشتن دسـت چـپ بـگـرفـت و گـفـت : دسـت چـپ از آن مـن اسـت و دست راست من از آن اميرالمؤ منين عليه السـّلام بـا او بـيـعت كردم و به خلافت او راضى شدم ؛ چون هاشم با اين وجه بيعت كرد، ابـومـوسـى را هـيـچ عـذرى نـمـاند برخاست و بيعت كرد و در عقب او جمله اكابر و سادات و معارف كوفه بيعت كردند.(264)
در (اصـابـه ) مـذكـور اسـت كـه هـاشم در وقت بيعت اين ابيات را بديهةً انشاد نموده بر ابوموسى اشعرى انشاد كرد:
شعر :
                                                    اُبايِعُ غَيْرَ مُكْتَرِثٍ عَلِيّا
                                                                                                        وَلا اَخْشى اَميرا اَشْعَرِيّا
                                                    اُبايِعُهُ وَاَعْلَمُ اَنْ سَاءُرْضي
                                                                                                        بِذ اكَ اللّهَ حَقَّا وَالنَّبِيّا(265)
هـاشـم در حـرب صـفـّيـن بـه درجـه شـهـادت رسيد و بعد از عتبة بن هاشم ، عَلَم پدر بر گـرفت و بر اهل شام حمله كرد و چند كس را بكشت واثرهاى خوب نمود عاقبت او نيز شربت شهادت چشيد و به پدر بزرگوار خود رسيد.(266)
فـقـير گويد: از اينجا معلوم شد كه هاشم مرقال در صفّين به درجه رفيع شهادت رسيد پس آن چيزى كه در بعضى كتب است كه روز عاشوراء به يارى سيدالشهداء عليه السّلام آمـد و گـفـت : اى مـردم هـركـه مـرا نمى شناسد من خودم را بشناسانم من هاشم بن عتبه پسر عموى عمر سعد م الخ ، واقعى ندارد واللّه العالم .