امام سجاد عليه السّلام با دست مباركش اشاره فرمود تا مردم سكوت نمايند و چون آن خلق عظيم ساكت شدند.
امام عليه السّلام فرمود: (الحمدالله ...) سپس فرمود: حمد مى نمايم
متن عربى :
الَّذى بَعْدَ فَارْتَفَعَ ف ى السَّمواتِ الْعُلى ، وَ قَرُبَ فَشَهِدَ النَّجْوى ، نَحْمَدُهُ عَلى عَظائِمِ الامُورِ، وَ فَجَائِعِ الدُّهُورِ، وَ اءَلَمِ الْفَواجِعِ، وَ مَضاضَةِ اللَّواذِعِ، وَ جَلِيلِ الرُّزْءِ، وَ عَظِيمِ الْمَصَائِبِ الْفاظِعَةِ الْكاظَّةِ الْفادِحَةِ الْجَائِحَةِ.
اءَيُّهَا الْقَوْمُ، انَّ اللّهَ وَ لَهُ الْحَمْدُ ابْتَلانا بِمَصائِبَ جَليلَةٍ، وَ ثُلْمَةٍ فى الاسْلامِ عَظيمَةٍ: قُتِلَ اءَبُو عَبْدِ اللّهِ الحسين ع وَ عِتْرَتُهُ، وَ سُبِىَ نِساؤُهُ وَ صِبْيَتُهُ، وَ دارُوا بِرَاءْسِهِ فى الْبُلْدانِ مِنْ فَوْقَ عامِلِ السِّنانِ، وَ هذِهِ الرَّزِيَّةُ الَّتى لا مِثْلُها رَزِيَّةُ.
اءَيُّهَا النّاسُ، فَاءَيُّ رِجالاتٍ مِنْكُمْ يُسِرُّونَ بَعْدَ قَتْلِهِ؟! اءَمْ اءَىٍُّّ فُؤ ادٍ لا يَحْزُنُ مِنْ اءَجْلِهِ اءَمْ اءَيَّةُ عَيْنٍ مِنْكُمْ تَجْبَسُ دَمْعَها وَ تَضِنُّ عَنْ انْهِمالِها؟! فَلَقَدْ بَكَتِ السَّبْعُ الشِّدادُ لِقَتْلِهِ، وَبَكَتِ الْبِحارُ بِاءَمْواجِها، وَالسَّمواتُ بِاءَرْكانِها، وَ الارْضُ بِاءَرْجائِها، وَ الاشْجارُ بِاءَغْصَانِها، وَالْحِيتانُ و لُجَجِ الْبِحارِ، وَ الْمَلائِكَةُ الْمُقَرَّبُونَ وَ اءَهْلُ السَّمواتِ اءَجْمَعُونَ.
اءَيُّهَا النّاسُ، اءَىُّ قَلْبٍ لا يَنْصَدِعُ لِقَتْلِهِ؟!
ترجمه :
خداوند را بر امور بزرگ و دشوار و مصيبت هاى روزگار غدار و درد و سوزش داغهاى اندوه آور و واقعه عظيم و مصيبت جسيم كه اندوهش ‍ بيكران و بار محنتش گران و دشواريش از بيخ بر آورنده صبر داغ ديدگان است .
اى گروه مردم ! به درستى آن خدايى كه سپاسش بر من واجب است ، آزمايش نمايد ما را به مصيبت هاى بزرگ و رخنه هاى عظيم كه در اسلام واقع شد جناب ابى عبدالله الحسين عليه السّلام با عترت طاهره اش كشته شدند و زنان حريمش و دختران كريمش اسير گرديدند و سر انورش را در بالاى نيزه در شهرها گردانيد و چنين مصيبتى را را ديده روزگار هرگز نديده است .
اى مردم ! چگونه پس از شهادت او، شاد توانيد بود و كدام دل از داغ اين درد صبورى تواند نمود؛ چه ديده اى مى تواند از ريختن اشك خوددارى كند.
و در صورتى كه آسمانهاى هفتگانه كه داراى بنايى محكم است ، در شهادت او تاب نياورده گريستند و درياها با امواج خود و آسمانها با اركانشان و زمين با اعماق و اطراف خود و درختان با شاخه هايشان و ماهى ها در دريا و فرشتگان مقرب الهى و همه اهل آسمانها، در اين مصيبت عزادار بودند و اشك ريختند!
اى مردم ! كدام قلب از صدمه كشته امام حسين عليه السّلام از هم نشكافت ؟
متن عربى :
اءَمْ اءَىُّ فُؤ ادٍ لا يَحِنُّ الَيْهِ؟! اءَمْ اءَىُّ سَمْعٍ يَسْمَعُ هذِهِ الثُّلْمَةَ الَّتى ثُلِمَتْ فى الاسلام وَ لا يُصَمُّ؟!
اءَيُّهَا النّاسُ، اءَصْبَحْنا مَطْرودينَ مُشَرَّدينَ مَذُودينَ شاسِعينَ عَنِ الامْصارِ، كَاءنَّنا اءَوْلادُ تُرْكٍ اءَوْ كابُلَ، مِنْ غَيْرِ جُرْمٍ اجْتَرَمْناهُ، وَ لا مَكْرُوهٍ ارْتَكَبْناهُ، وَ لا ثُلْمَةٍ فى الاسْلامِ ثَلَمْناها، ما سَمِعْنا بِهذا فى آبائِنَا الاوَّلينَ، انْ هذا الاّ اخْتِلاقُ.
وَ اللّهِ، لَوْ اءَنَّ النَّبِىَّ تَقَدَّمَ الَيْهِمْ فى قِتالِنا كَما تَقَدَّمَ الَيْهِمْ فى الْوِصايَةِ بِنا لَما زادُوا عَلى ما فَعَلُوا بِنا، فَانّا لِلّهِ وَ انّا الَيْهِ راجِعُونَ، مِنْ مُصيبَةٍ ما اءَعْظَمَها وَ اءَوْجَعَها وَ اءَفْجَعَها وَ اءَكَظَّها وَ اءَفْظَعَها وَ اءَفْدَحَها، فَعِنْدَ اللّهِ نَحْتَسِبُ فيما اءَصابَنا وَ اءَبْلَغَ بِنا، انَّهُ عَزيزُ ذُو انْتِقامِ).
قَالَ الرّاوى : فَقامَ صُوحانُ بْنُ صَعْصَعَةَ بْنِ صُوحانَ - وَ كانَ زَمِنا - فَاعْتَذَرَ الَيْهِ ص بِما عِنْدَهُ مِنْ زَمانَهِ رِجْلَيْهِ، فَاءَجابَهُ بِقَبُولِ مَعْذِرَتِهِ وَ حُسْنِ الظَّنِّ بِهِ وَ شَكَرَ لَهُ وَ تَرَحَّمَ عَلى اءَبيهِ.
ترجمه :
كدام دلى است كه فرياد و ناله را فرو گذاشت ؟ كدام گوش خبر وحشت اثر اين رخنه كه بر اسلام وارد گرديد، بشنيد و گريه نكرد؟
اى مردم ! صبح طالع ما بدان تيرگى رسيد كه مطرود و بى اعتبار و دور از بلاد و انصار، شهره هر ديار گرديديم ، گويا ما از اهالى تركستان و كابل هستيم ، (كه چنين بر خوردى با ما مى كنند) بودن آنكه جرمى كرده و يا كار ناپسندى به جا آورده يا آنكه رخنه در دين نموده باشيم .
همانا چنين رفتار اهانت آميزى را در گذشتگان سراغ نداريم بلكه اين بدعت و جسارت جديدى است به خداى يگانه سوگند كه چنانچه رسول خدا صلى الله عليه و آله به جاى وصيت در رعايت حق ما، فرمان جنگ با ما را مى داد، زياده از آنچه به جا آوردند، نمى توانستند ظلمى نمايند؛ (فانه لله ...) آن مصيبتى كه عظيم و درد ناك و اندوهش گرانبار است و خارج از اندازه و مقدار و تلخ و ناگوار بوده سپس در آنچه به ما رسيد، از مصيبت ها نزد حضرت داور احتساب اجر مى دارم و ذخيره آخرت مى شمارم ؛ (فانه ...).
راوى گويد: سپس صوحان بن صعصعه بن صوحان كه مبتلا به مرض و زمينگير بود، زبان معذرت گشود و اظهار افسوس بر عدم قدرت بر يارى و نصرتش نمود كه از پاها زمينگير و از تقاعد ناگزير بوده امام سجاد عليه السّلام به حسن جواب عذر او را پذيرفت و به حسن عقيدت خود درباره اش ملاطفت گفت و خدمت ناكرده اش را قبول كرده و بر والدش ‍ رحمت نمود.
متن عربى :
قالَ عَلِىُّ بْنُ مُوسى بْنِ جَعْفَرٍ بْنِ مُحَمَّدٍ بْنِ طاوُسِ جامِعُ هذَا الْكِتابِ:
ثُمَّ انَّهُ ص رَحَلَ الَى الْمَدينَةِ بِاءَهْلِهِ وَ عَيالِهِ، وَ نَظَرَ الى مَنازِلِ قَوْمِهِ وَ رِجالِهِ، فَوَجَدَ تِلْكَ الْمَنازِلَ تَنُوحُ بِلِسانِ اءَحْوالِها، وَ تَبُوحُ بِاعْلانِ الدُّمُوعِ وَ ارْسالِها، لِفَقْدِ حُماتِها وَ رِجالِها، وَ تَنْدُبُ عَلَيْهِمْ نَدْبَ الثَّواكِلِ، وَ تَسْاءَلُ عَنْهُمْ اءَهْلَ الْمَناهِلِ، وَ تُهَيِّجُ اءَحْزانَهُ عَلى مَصارِعَ قَتْلاهُ، وَ تُنادى لاجْلِهِمْ: وا ثَكْلاهُ، وَ تَقُولُ:
يا قَوْمُ، اءَعْذِرُونى عَلَى النِّياحَةِ وَالْعَويلِ، وَ ساعِدُونى عَلَى الْمُصابِ الْجَليلِ.
فَانَّ الْقَوْمَ الَّذينَ اءَنْدُبُ لِفِراقِهِمْ وَ اءَحِنُّ الى كَرَمِ اءَخْلاقِهِمْ.
كانوا سُمّارَ لَيْلى وَ نَهارى ، وَ اءَنْوارَ ظُلَمى وَ اءَسْحارى ، وَ اءَطْنابَ شَرَفى وَ افْتِخارى ، وَ اءَسْبابَ قُوَّتى وَ انْتِصارى ، وَالْخَلَفَ مِنْ شُمُوسى وَ اءَقْمارى .