حضرت ولي عصر قائم آل محمد صلي الله عليه و آله و سلم در نيمه ي شعبان سال 255 ه ق در شهر سامرا ديده به جهان گشود، از سال 255 تا سال 260 ه ق سال شهادت پدرش، به طور مخفي نزد پدر مي زيست، تنها بعضي از اصحاب خاص امام حسن عسكري عليه السلام به خدمتش مي رسيدند، و او را زيارت مي كردند. [1] .
پس از شهادت پدر كه در سال 260 ه ق رخ داد، آن حضرت غايب شد و جز نواب خاص او و گاهي بعضي از خواص، به طور بسيار محرمانه، كسي به محضرش نمي رسيد، اين غيبت به نام «غيبت صغري» معروف است، كه حدود هفتاد سال (از سال 260 تا نيمه شعبان سال 329) ادامه يافت در اين مدت، شيعيان توسط نواب خاص امام عصر (عج) كه چهار نفر بودند، با آن حضرت تماس گرفته، و پاسخ سؤال هاي خود را دريافت مي كردند. اين چهار نفر به ترتيب عبارتند از:
1 - عثمان بن سعيد وفات سال 300 ه ق كه چهل سال نيابت كرد.
2 - محمد بن عثمان (پسر نايب اول) كه در سال 305 وفات كرد و در نتيجه نيابت او پنج سال طول كشيد.
3 - ابوالقاسم حسين بن روح نوبختي كه پس از حدود 21 سال نيابت، در سال 326 ه ق رحلت نمود.
4 - علي بن محمد سميري [2] كه در نيمه شعبان سال 329، پس از حدود سه سال نيابت از دنيا رفت، مرقد مطهر اين چهار نايب خاص امام عصر (عج) در نزديك بغداد قرار گرفته است، پس از رحلت چهارمين نايب خاص، غيبت كبري (طولاني) شروع شد و تا ظهور آن حضرت ادامه دارد. [3] .
از آن پس طبق صريح گفتار امامان عليهم السلام از جمله حضرت مهدي (عج) زمام امور امت بايد در دست «ولايت فقيه» باشد، و مردم بايد از ولي فقيه (مجتهد جامع شرايط) پيروي كنند تا آن حضرت از پشت پرده ي غيبت ظاهر گردد. [4] .
علي بن محمد سميري (يا: سمري) شش روز قبل از وفاتش، شيعيان خاص را به حضور طلبيد، و توقيعي (يعني دستخطي) را كه امام زمان (عج) براي او نوشته بود، براي حاضران خواند، كه متن آن چنين بود:
«بسم الله الرحمن الرحيم. يا علي بن محمد السمري أعظم الله اجر اخوانك فيك، فانك ميت ما بينك و بين ستة ايام، فاجمع امرك و لا توص الي احد يقوم مقامك، بعد وفاتك، فقد وقعت الغيبة التامة، فلا ظهور الا بعد ان يأذن الله تعالي ذكره، و ذلك بعد طول الامد، و قسوة القلوب و املاء الارض جورا. و سيأتي شيعتي من يدعي المشاهدة قبل خروج السفياني و الصيحة، فهو كذاب مفتر، و لا حول و لا قوة الا بالله العلي العظيم؛
به نام خداوند بخشنده بخشايشگر، اي علي بن محمد سمري، خداوند به برادران ديني تو (به خاطر صبر) در سوگ مرگ تو، اجر و پاداش دهد، تو از امروز تا شش روز از دنيا مي روي، كارهاي خود را جمع و جور كن و آماده ي سفر آخرت باش، به كسي وصيت نكن كه پس از تو نايب و قائم مقام تو شود، غيبت كامل فرارسيد، ديگر ظهوري نيست تا هنگامي كه خداوند متعال اجازه ظهور دهد، و چنين امر رخ ندهد مگر پس از مدت هاي طولاني، و قساوت قلب هاي مردم، و پر
شدن سراسر زمين از ظلم و ستم، به زودي بعضي از شيعيان من در آينده مي آيند، و ادعا مي كنند كه مرا ديده اند، آگاه باشيد كه كسي كه قبل از خروج سفياني (يكي از طاغوت هاي جنايتكار) و قبل از شنيدن صيحه ي آسماني، چنين ادعايي كند، دروغگو و تهمت زننده است.» [5] .
به اين ترتيب تا زمان ظهور حضرت مهدي (عج) كسي كه ادعاي مهدويت و بابيت و مشاهده كند، ادعاي او باطل و مردود است. البته اين موضوع غير از قيام قبل از ظهور است.
* * *
[1] ابومنصور احمد طبرسي، احتجاج طبرسي، ج 2، ص 268 به بعد.
[2] در بعضي از عبارات به جاي سيمري، سمري آمده است.
[3] شرح حال نواب اربعة در بحار، ج 51، از صفحه 343 تا 362 آمده است.
[4] دلايل مشروعيت ولايت فقيه و وجوب پيروي از ولي فقيه، بسيار است، در اين باره به كتاب «ولايت فقيه عمود خيمه ي انقلاب» از نگارنده مراجعه كنيد.
[5] طبق تفسير بعضي، منظور از اين سخن ادعاي مشاهده اي است كه وسيله اي براي گمراه كردن مردم، و استفاده سوء از آن است. مانند افرادي كه ادعاي بابيت كرده اند. (امين الاسلام فضل بن حسن، اعلام الوري، ص 417).