همانطور كه يادآور شديم روايات و احاديث در اين مورد فزونتر ازآن است كه به نقل آنها بپردازيم ولى در اين مورد دو حديث را نقل مى كنيم كه برخى از مشكلات را حل مى كند.

الف) عايشه مى گويد:مردى حضور رسول خدا رسيد و گفت: مادرم درگذشته و وصيت ننموده است، و چنين مى انديشم كه اگر توانايىِ سخن گفتن داشت، صدقه مى داد اگر از جانب مادرم صدقه دهم آيا براى او پاداشى هست؟ فرمود: چرا.(1)

ب)سعد بن عباده از ياران رسول خداست، وقتى مادر او درگذشت به حضور پيامبر رسيد و گفت: چه صدقه اى با فضيلت تر است؟ پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم)فرمود: آب. سعد بن عباده چاهى كند و گفت: اين براى مادر سعد.(2)

اكنون لازم است به تحليل اين روايات بپردازيم.گاهى افراد بدون اينكه چيزى را تعهد كنند يك رشته اعمال پاكى را انجام مى دهند و ثواب و پاداش آن را هديه گذشتگان مى كنند.مسلماً انسان هر عمل صالحى را براى خدا انجام مى دهد، و پاداش مقرّر، تفضّلى است از جانب خدا و استحقاقى در كار نيست. ولى خدا از طريق تفضل پاداش اعمال را مى دهد و به حكم اين روايات اجازه داده است كه اين نوع اعمال به نيابت از اموات انجام گيرد و ثوابش به آنها هديه گردد.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1. انّ رجلاً أتى النبي (صلى الله عليه وآله وسلم)فقال: يا رسول اللّه انّ أُمي اقتلعت نفسها ولم توص وأظنها لو تكلمت تصدقت، أفلها أجر ان تصدقت عنها، قال:نعم.(صحيح مسلم،5/73، باب دخول ثواب الصدقات إلى الميت).
2. عن سعد بن عبادة انّه قال: يا رسول اللّه انّ أُمّ سعد ماتت فأي الصدقة أفضل؟ قال: الماء: فحفر بئراً وقال: هذه لأُمّ سعد.(سنن ابى داود،2/130، شماره 1681).
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------