توضيح استدلال
آيات فراواني در قرآن كريم به اين صورت آمده است كه به مردم نشان دهد تنها خداوند مسبب الاسباب است .
أَفَرَأَیتم ما تَحْرُثُونَ أَأَنْتُمْ تَزْرَعُونَهُ أَمْ نَحْنُ الزَّارِعُونَ. (الواقعه 63/64)
و آيا آنچه را كشت میكنيد ملاحظه كردهايد؟! آيا شما آن را زراعت میكنيد يا ما زراعت كننده ايم؟!
در اين آيات، زراعت به خداوند متعال نسبت داده شده است و حال آنكه بر همه واضح است كه كشاورز زراعت ميكند ، پس چرا در اين آيه زراعت به خداوند نسبت داده شده است؟ جواب اين است كه خداوند متعال ميخواهد به همه بفهماند كه مسبب اصلي خداست ، اوست كه قدرت را به كشاورز ميدهد .
فَلَمْ تَقْتُلُوهُمْ وَ لكِنَّ اللَّهَ قَتَلَهُمْ وَ ما رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْتَ وَ لكِنَّ الله رَمی وَ لِيُبْلِيَ الْمُؤْمِنينَ مِنْهُ بَلاءً حَسَناً إِنَّ اللَّهَ سَميعٌ عَليمٌ. (الانفال/17)
شما آنان را نمیكشتيد، خدا بود كه آنها را میكشت. و آن گاه كه تير میانداختی، تو تير نمیانداختی، خدا بود كه تير می انداخت، تا به مؤمنان نعمتی كرامند ارزانی دارد. هرآينه خدا شنوا و داناست. (انفال/17)
خداوند متعال در اين آيات كشتن كافران و حتي تير انداختن به طرف كفار را به خودش نسبت ميدهد و حال اينكه واضح است كه مسلمانان تير ميانداختند و كافران را ميكشتند ، پس دليل اينكه خداوند متعال اين كار را به خود نسبت ميدهد اين است كه مسبب الاسباب و كسي كه قدرت را به مسلمانان داده است خداست .
نمونههاي زيادي از اين قبيل در قرآن كريم وجود دارد ، در آيه (انك لا تسمع الموتي) يعني اينكه تو بدون اجازه خداوند متعال و قدرت خداوند متعال نميتواني مردگان را شنوا سازي و اين دليل بر نشنيدن مردگان نميشود .