جمهوری لیبی[352]
جمهوری لیبی با 1759540 کیلومتر مربع در ساحل جنوبی مدیترانه و بین دو کشور مصر و الجزایر واقع شده است . و چهارمین کشور پروستعت افریقائی به شمار می آید . در شمال غربی آن جلگه هایی بنام جفارا وجود دارد و بقایای مواد مذاب آتشفشانی در آن مشاهده می شود . در شمال شرقی آن کوههای سبز وجود دارد که از سوی غرب به سوی خلیج سرت کشیده شده است . قسمت اعظم لیبی بخصوص نواحی جنوبی آن از بیابانها و کویرها پوشانیده شده که با روش بیولوژیک فعالیتهایی در جهت بیابان زدائی و تثبیت شن های روان آن صورت گرفته است . (16)نواحی ساحلی شمال آن آب و هوای مدیترانه ای دارد ولی نقاط داخلی و جنوبی گرم و خشک بوده و میزان ریزشهای جوی آن ناچیز می باشد . بالاترین درجه حرارت ثبت شده در سایه با 58 درجه سانتی گراد برای لیبی گزارش شده که از[353]این لحاظ بین کشورهای جهان بیشترین دما را بخود اختصاص داده است . همچنین با 4540000 نفر سکنه ( در سال 1990م ) پائین ترین تراکم جمعیت را دارد . (17)( 6/2 نفر ) نقاط شهری و مناطق سرسبز در کمربند ساحلی است . 67% زندگی شهری دارند و رشد سالانه جمعیت 5/4% است . 98% مردم لیبی مسلمان بوده و از نژاد سامی و بربرند . زبان رسمی عربی است ولی در روستاها و نقاط دورافتاده ، زبان بربر هم رواج دارد . مرکز حکومت لیبی ، بندر پریپولی است که در شمال غربی آن و بر ساحل مدیترانه واقع شده است .
لیبی در طول قرون و اعصار همیشه مورد تهاجم بیگانگان قرار داشته است . در ازمنه گذشته رومیان و یونانیان آن را تحت سلطه خود درآورده بودند . در قرن ششم میلادی ناحیه ساحلی لیبی جزو امپراطوری بیزانس ( روم شرقی ) گردید . سپس اعراب مسلمان و اسپانیائی ها و تا آغاز جنگ جهانی اول دولت مقتدر عثمانی آن را در اختیار داشت . با افول دولت اسلامی عثمانی ، لیبی مستعمره ایتالیا شد و در جنگ جهانی دوم با شکست ایتالیا ، ارتش آن ناگزیر شد که از این سرزمین خارج شود ؛ سپس لیبی تحت نظارت فرانسه و انگلیس درآمد و سرانجام در سال 1951م با نظارت سازمان ملل متحد به استقلال رسید . با رهایی از چنگال استعمار ، لیبی به صورت پادشاهی اداره می شد تا اینکه در سال 1969م با کودتایی بدون خونریزی شاه ادریس ( پادشاه وقت ) توسط افسران جوان از سلطنت خلع شد و سرهنگ معمر القذافی به رهبری لیبی رسید .
اسلام در قرن هفتم میلادی ( قرن اول هجری ) بعد از مصر به لیبی راه یافت که بربرهای ساکن لیبی به سرعت جذب این آئین شدند و در فتح بزرگ مسلمانان که منجر به تصرف اندلس شد جزو ارتش مسلمانان بودند . در عهد عباسیان از سوی هارون الرشید خلیفه عباسی فردی بنام ابراهیم بن اغلب به عنوان حاکم لیبی انتخاب شد که وی نوعی حکومت بودن وابستگی به بغداد را در لیبی بنیان نهاد .
مسلمانان این کشور در هنگام نفوذ استعمار لیبی به مبارزه ای تمام عیار دست[354]زده و عمرمختار از سرداران لیبی در استان شرقی رهبری قیام مردم را به عهده داشت که سرانجام دستگیر و به دار آویخته شد .
در سال 1973م قذافی که فود را تابع جمال عبدالناصر معرفی می نمود با شعار نه شرقی و نه غربی به انقلاب فرهنگی دست زد تا از این طریق نظام حکومتی بر اساس تعلیمات قرآن را بنا نهاده و ایدئولوژی اسلامی را جایگزین سرمایه داری غرب و سوسیالیزم شرق کند اما قذافی در عمل گرچه رابطه با غرب را کنار گذاشت ولی با بلوک شرق و در راس آن با شوروی روابط حسنه ای را برقرار نمود . لیبی برای وحدت جهان عرب تلاشهایی بکار برد ولی بجایی نرسید و پس از آن تلاش سیاسی خود را در جهت حمایت از جنبشهای آزادی بخش جهان بویژه جنبش آزادی بخش فلسطین معطوف داشت و پس از امضای قرار داد کمپ دیوید توسط سادات ، لیبی باتفاق الجزایر ، یمن جنوبی ، سوریه و سازمان آزادی بخش فلسطین « جبهه پایداری اعراب » را تشکیل داد . لیبی حمایت خود را از انقلاب اسلامی ایران اعلام نمود و با ایران بر روابط حسنه ای برقرار کرده و عراق را به خاطر جنگ تحمیلی محکوم نمود و روابط خود را با عراق محدود ساخت . یکی از مقامات سیاسی لیبی گفت :
« ما به زودی ارتش اسلامی را جهت آزادسازی سرزمینهای اشغالی درفلسطین تشکیل خواهیم داد و انشاءالله ایران پیشگام برای تشکیل این سپاه خواهد بود . »
کشور لیبی تا قبل از کشف نفت ، جزو فقیرترین ملل جهان محسوب می گردید .[355]نفت در سال 1959م درآن کشف شد که درآمد سرانه را از سال 1959م که 35 دلار بود به 250 دلار در سال 1961م رسانید . (18)تولید نفت این کشور از 180 هزار بشکه در سال 1962م به 3/3 میلیون بشکه در سال 1970م بالغ گردید . لیبی و سایر کشورهای عضو اوپک در اوایل دهه 1970م بدون واهمه از تهدید غرب و بدون توجه به مقاومت شدید کشورهای صنعتی بزرگ ، موفق به افزایش قیمت نفت صادارتی شدند و تنها اقدام مهم غرب در مقابل این حرکت ، آژانس بین المللی انرژی بود که در سال 1974م به پیشنهاد هنری کسینجر به منظور تنظیم قیمت نفت تاسیس شد . (19)
در طول دهه 1950م تعدادی صنایع کوچک با کمک سازمان ملل در لیبی احداث شد پس از افزایش درآمد لیبی توسط نفت ، این کشور در جهت توسعه صنایع بزرگ و امور رفاهی و اجتماعی کوشید و صنایع ذوب آهن ، پتروشیمی و آلومینیوم را بنیان نهاد . لیبی با کمبود کارشناس و متخصص بومی روبروست و از این لحاظ قریب به یک میلیون نفر کارگر و کارشناس خارجی در آن مشغول کارند . با وجود محدودیت اراضی حاصلخیز و اینکه صرفا 5/1% زمین آن قابل کشت است در توسعه آبیاری و تقویت خاک کوشیده و توانسته در این مورد به موفقیتهایی دست یابد و هم اکنون بالاترین میزان نیروی کار کشور در بخش کشاورزی هستند . (20)واحد پول آن دینار لیبی ( LD ) و برابر هزار درهم است .
لیبی به دلیل تحریم شورای امنیت ، هم اکنون در انزوای سیاسی و در حالتی از تحریم اقتصادی به سر می برد و حتی کشورهای عربی هم بدو پشت کرده و احساس می شود که این کشور اسلامی در محاق شدید سیاسی تبلیغاتی و حتی نظامی غرب قرار گرفته و مشکلات عدیده ای را برایش فراهم نموده اند .
پاورقي:-----------------------------------------------------------------
16 - گزارش شرکت در نخستین اجلاس کمیسیون مشترک جمهوری اسلامی ایران و لیبی ( آذرماه 1367 ) تهیه کننده : احمد علی گنجی زاده زواره - تهران دفتر تثبیت شن و کویرزائی - دیماه ، 1367 - پلی کپی .
17 - مغرب بزرگ - پل بالتا ( Balta paul ) با همکاری کلودین رولو ، ترجمه عباس آگاهی تهران ، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی - 1370 ص 35 و 36 .
18 - مغز بزرگ پل بالتا ص 37 .
19 - اوپک - دکترامیر باقر مدنی ص 54 .
20- Mohamadd El mehdawi the industrial ization of Lyba injohnclark Changeand Developmentin Middleeast( New . york198.p.253