جمهوری قزاقستان مساحتی برابر با 2717000 کیلومتر مربع دارد . (1)که از این لحاظ وسیع ترین جمهوری آسیای مرکزی و دومین جمهوری بزرگ شوروی سابق پس از روسیه می باشد . این کشور از شمال با روسیه از جنوب به ازبکستان و ترکمنستان و قرقیزستان و از شرق به ترکمنستان شرقی چین محدود می باشد . دریای خزر در غرب و دریاچه آرال در مرز این کشور با ازبکستان قرار گرفته است .
جمعیت آن در سال 1979م 5/14 میلیون نفر بود ولی هم اکنون 17 میلیون نفر[297]سکنه دارد . 45% سکنه این جمهوری مسلمان هستند . در قرن نوزدهم ، اسلام در قزاقستان رشد بی سابقه ای یافت زیرا تزارهای روس نگران قبائل پراکنده این جمهوری بودند و بیم آن را داشتند که بر آنها بشورند ، لذا تصور نمودند با قبول اسلام از سوی قبائل ، آنها به هم نزدیک شده و تمدن واحدی ایجاد می کنند و از این لحاظ در مورد پذیرش اسلام از سوی آنان محدودیت قائل نشدند و در برابر رشد و توسعه مساجد اینمنطقه ازخود عکس العملی نشان ندادند اما برخلاف تصور روسها ، نفوذ اسلام در مردم قزاق آنان را به صورت اقوامی ظلم ستیز درآورد و در مقابل روسها به شورش و مقاومت برخاستند . روسها که متوجه چنین قدرت سیاسی ( بخاطر قبول آئین اسلام ) توسط قزاق ها شدند در ساخت مساجد مضایقی ایجاد نموده و تبلیغات مسیحی را در این جمهوری اشاعه دادند .
نژاد اکثریت ، قزاق است آنها از قبائل ترکی هستند که قبل از میلاد مسیح در منطقه فعلی استقرار یافته اند و نسل کنونی قزاق ها ، محصول آمیزش مغول ها با ترک های بومی این سرزمین می باشد . نژادهای دیگر آن عبارتند از : روسی ، اوکراینی ، آلمانی ، کره ای ، اویغوری ، ازبکی ، تاجیکی و ایرانی . زبان قزاقی است و الفبای آن کریلی می باشد . این زبان با زبان ترکی آمیختگی زیادی دارد .
از قرن سیزدهم میلادی تا اواخر قرن پانزدهم ، قزاقستان تحت سلطه مغولها قرار داشت بعدا دچار جنگ های داخلی گشته و تجزیه گردید و ارتباط میان قزاقها و روسها از قرن شانزدهم قوت گرفت و قزاقها بتدریج زیر سلطه روسها قرار گرفتند اما برای رهای از یوغ مهاجمین روس در نیمه دوم قرن هیجدهم چندین بار دست به شورش زدند . با این حال از سال 1866م سلطه روسها بر این نواحی تثبیت گشته و قدرتهای محلی از میان رفتند ولی موج نفرت از روسها در میان قزاقها بتدریج اوج گرفت و قدرت معنوی اسلام در تقویت این انزجار مؤثر بود و چندین شورش در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم توسط قزاقها بر علیه روس صورت گرفت که به شدت سرکوب شد . در 26 اوت 1920م ( 4 شهریور 1299ش ) جمهوی خودمختار قزاقستان تحت نظر کرملین ، در این سرزمین تشکیل شد و[298]« آلما آتا » به عنوان مرکز آن انتخاب شد و در 5 دسامبر 1936م ( 14 آذر 1315ش ) به جمهوری قزاقستان تغییر نام داد که تا سال 1991م برقرار بود و در این سال استقلال خود را بدست آورد . ( 20 فروردین 1370ش ) و به عضویت سازمان ملل متحد درآمد . همانگونه که اشاره شد پایتخت آن آلما آتا ( پدر سیب ) است . 19 استان ، 82 شهر دارد و 57 % سکنه در کانونهای شهری سکونت دارند . 60 دانشکده با 14000 دانشجو ، 10000 واحد مدرسه و 6 کانال تلویزیونی از جمله امکانات فرهنگی قزاقستان است . (2)
یکی از مساجد مهم مسلمان در مرکز حکومت این کشور قرار دارد . قزاقستان تنها جمهوری مسلمان نشین آسیای میانه است که در آن سلحهای استراتژیک و سیلوی موشکهای بالستیک قاره پیمای اتمی شوروی سابق نگاهداری می شود و امریکا از اینکه مواد هسته ای و سلاحهای اتمی مزبور به دست مسلمانان بیفتد به شدت نگران است .
قزاقستان از منابع آبی خوبی برخوردار است . دریاچه آرال واقع در جنوب آن اکنون مورد استفاده پروژه آبیاری توسعه کشت پنبه در ازبکستان قرار گرفته و با عقب نشینی منابع آب آن ، دریائی از نمک را در سواحل وسیع خود برجای گذاشته است . در این کشور معادنی چون : طلا ، نقره ، فسفات ، نیکل ، قلع ، مس ، سرب ، روی ، زغال سنگ ، سنگ آهن وجود دارد . رودهای آن منابع مهمی برای تولید برق آبی ( انرژی هیدروالکتریک ) و طرحهای آبیاری به شمار می روند . زمینهای مزروعی حاصلخیز و مراتع سرسبز و خرم از برکات این سرزمین است . این کشور به لحاظ صنعتی بسیار توسعه یافته است و صنایع استخراجی ، شیمیائی ، ذوب فلزات ، ماشین سازی ، سیمان ، نساجی و غذایی در آن استقرار دارد . قزاقستان از مراکز مهم تولید گوشت شوروی سابق بود و غلات ، سبزی ، انگور ، سیب ، نیشکر ، سیب زمینی و کتان در آن تولید می شود . صنعت ماهیگیری در این جمهوری استقلال یافته ، رونق بسزایی دارد . در بین جمهوریهای[299]مشترک المنافع دومین تولید کننده نفت به شمار می رود و بزرگترین ذخائر کروم در آن وجود دارد .
پاورقي:------------------------------------------------------------
2 - یادداشتهای سفر گزارشگر روزنامه اطلاعات به مسکو و جمهوریهای مسلمان نشین - اطلاعات ش 19512 .
3 - فرهنگ فارسی - دکتر محمد معین7 جلد پنجم ( اعلام ) .