بسیار باعث تاسف است که جهان اسلام با وجود مسائل زیاد ، کمتر مورد توجه پژوهشگران ایرانی قرار گرفته است و تعدادی آثاری که در خصوص مسائل جهان اسلام به صورت یکجا نگاشته شده به تعداد انگشتان یک دست هم نمی رسد . تنها نویسنده فاضل و محقق معاصر جناب آقای مرتضی اسعدی مشغول تدوین دائرة المعارفی پیرامون کشورهای اسلامی هستند که تا کنون 2 جلد آن انتشار یافته است . این مجموعه صرفا سرزمین هایی را دربر می گیرد که اکثریتی مسلمان داشته و عضو سازمان کنفرانس اسلامی هستند و در مورد مشترکات جهان اسلام و مسائل کلی آنان[30]و نیز اقلیت های مسلمان در این کتاب مطالبی نیامده است و بنا به اظهارات نویسنده محترم در مقدمه جلد اول درباره چهل کشور مسلمان اطلاعات دقیق و وسیعی در قالب یک الگوی متعارف امروزین ارائه شده است . (1)
اما نوشتار حاضر بنا به عقیده نگارنده به این شکل و با مشخصاتی که ملاحظه می شود طرحی نو می باشد زیرا با وجود اختصار و رعایت اجمال ، در آن به کلیه کشورهای اسلامی و سرزمینهای مسلمان نشین ، اشاره شده و جنبه های تاریخی ، جغرافیایی ، فرهنگی و مسائل اجتماعی و جمعیتی آنان مورد بررسی قرار گرفته است . شالوده این کار زمانی ریخته شد که نگارنده به عنوان دبیر دبیرستان در یکی از مناطق استان چهارمحال و بختیاری از سال 1363 مشغول تدریس جغرافیای کشورهای مسلمان بودم که در ضمن تدریس برای افزایش آگاهی خود و ارائه مطالبی جدیدتر و افزونتر از کتاب به دانش آموزان ، به منابع و مآخذی ، مراجعه می کردم و از همان زمان فکر تدوین این مجموعه در ذهنم منقوش گشت . (2)و لذا در صدد تدوین منابع و اطلاعات گوناگون در خصوص سرزمین های اسلامی و نواحی مسلمان نشین برآمدم و از طریق جراید و نشریات ، تازه ترین مسائل سیاسی ، اجتماعی این نقاط را پی گیری نمودم و از سال 1369 به تدوین و تالیف کتابی تحت عنوان « سرزمین اسلام » پرداختن که در بهار سال 1370 آماده شد . اما بدلیل تحولات اساسی در مسائل جهان اسلام و پیدایش چندین کشور اسلامی در صحنه سیاسی جهان و دگرگونی های دیگر به جمع آوری منابع جدیدتر ادامه داده و از تابستان سال 1371 به بازنویسی نوشتار مذکور پرداختیم که از 200 صفحه به حدود سه برابر بالغ گردید و تغییرات اساسی در آن بوجود آمد به گونه ای که بین کتاب حاضر و نوشته قبلی با وجود آنکه در حدود یکسال از آن می گذشت تفاوت های اساسی مشاهده می شود .
طبیعی است که مراجعه به منابع متعدد و نشریات گوناگون و وحدت بخشی به مطالب متنوع و تالیف چنین اثری کار دشواری است و با وجود دقت و امعان نظر مجموعه حاضر از اشکال و ایراد عاری نخواهد بود لذا انتظار می رود که[31]صاحب نظران و دست اندرکاران ، با ارائه نقطه نظرات مفید و ارزنده نگارنده را در تنقیح مطالب ، برای چاپ های بعدی یاری دهند .
سروران ارجمند و دوستان فاضل ، آقایان : حسین علیزاده ، محسن صادقی و حسین نساجی در جهت تالیف این مجموعه تذاکرات مفیدی را ارائه داده و در خصوص تنقیح پاره ای از مضامین کتاب ، با نگارنده همکاریهایی داشته اند که جا دارد از همکاری این عزیزان ، تشکر نمایم .
و السلام
غلامرضا گلی زواره
پاورقي: ------------------------------------------------------------------
1- جناب آقای عبدالرضا فرجی نیز کتابی درباره کشورهای اسلامی تالیف نموده اند که به عنوان کتاب درسی ، در سال چهارم دبیرستان تدریس می شود . 2 - نویسنده فقید مرحوم مصطفی زمانی ( ره ) نسبت به تهیه چنین مجموعه ای اصرار می ورزیدند .